Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp đặt các biện pháp trừng phạt tài chính nghiêm khắc đối với Nga nếu nước này không chấm dứt xung đột với Ukraine, đồng thời cam kết viện trợ thêm vũ khí cho Kyiv.

“Chúng tôi sẽ áp thuế rất nặng nếu Nga không đạt được thỏa thuận trong 50 ngày tới, thuế suất khoảng 100%,” ông Trump nói hôm thứ Hai (14.7) trong cuộc gặp với Tổng thư ký NATO Mark Rutte tại Nhà Trắng.

Ông Trump cho biết mức thuế này sẽ áp dụng dưới hình thức “thuế thứ cấp”, nhưng không nêu chi tiết. Trước đây, Tổng thống Mỹ từng sử dụng cụm từ này để mô tả các loại thuế áp lên các quốc gia có quan hệ thương mại với đối thủ của Mỹ.

Khi được hỏi liệu ông Trump có đang nói đến một công cụ phổ biến hơn mang tên “trừng phạt thứ cấp” hay không, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick trả lời rằng cả trừng phạt lẫn thuế đều là “những công cụ ông ấy nắm trong tay” và “ông có thể dùng một trong hai”. Một quan chức Nhà Trắng cũng cho biết Nga có thể phải chịu cả hai biện pháp nếu không ký thỏa thuận ngừng bắn trước đầu tháng 9.

Đại sứ Mỹ tại NATO, ông Matt Whitaker, cho biết kế hoạch này trên thực tế chính là trừng phạt thứ cấp nhắm vào các quốc gia mua dầu từ Nga. “Đây là mức thuế áp lên các nước như Ấn Độ và Trung Quốc đang mua dầu của Nga,” ông nói. “Và tôi cho rằng điều này sẽ tác động mạnh đến nền kinh tế Nga.”

Những lời đe dọa này tương tự với nội dung của một dự luật lưỡng đảng đang được Quốc hội Mỹ xem xét, trong đó đề xuất áp thuế 500% đối với các nước mua dầu và khí đốt từ Nga. Trước đó, ông Trump cũng cam kết áp thuế lên hàng nhập khẩu từ những nước mua dầu của Venezuela.

Ông Trump không nói rõ sẽ sử dụng quyền lực nào để thực hiện các biện pháp thuế trừng phạt này. Ông cho biết chưa chắc sẽ cần Quốc hội phải thông qua, nhưng cũng nói rằng “dự luật này có thể rất hữu ích.”

Những phát biểu trên cho thấy ông Trump ngày càng mất kiên nhẫn với cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, kéo dài từ năm 2022 đến nay. Tuy nhiên, tuyên bố cũng có thể khiến Moscow leo thang quân sự trước khi quay lại bàn đàm phán.

Ông Trump cho biết Mỹ sẽ gửi một gói vũ khí “tối tân”, trong đó có hệ thống phòng không Patriot, đến Ukraine. Tổng thống Mỹ nói rằng các quốc gia thành viên NATO sẽ là bên chi trả cho số vũ khí này.

“Chúng tôi không mua, nhưng chúng tôi sẽ sản xuất,” ông Trump nói. “Và họ sẽ trả tiền cho lô hàng đó.”

Việc Ukraine nhận được những món vũ khí gì sẽ phụ thuộc phần lớn vào khả năng và thiện chí của châu Âu. Kyiv hiện cần các hệ thống phòng không, thiết bị đánh chặn drone, cũng như nguồn cung ổn định về đạn pháo và tên lửa trong bối cảnh Nga liên tục mở các đợt không kích quy mô lớn.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cho biết hôm thứ Hai trên nền tảng X rằng ông đã trao đổi với ông Trump, người đã thông báo cho ông về cuộc thảo luận với ông Rutte.

“Chúng tôi đã bàn về các biện pháp và giải pháp cần thiết để bảo vệ người dân tốt hơn trước các cuộc tấn công từ Nga và củng cố vị thế của chúng tôi. Chúng tôi sẵn sàng hợp tác hiệu quả nhất có thể để đạt được hòa bình,” ông Zelenskiy nói. “Chúng tôi đã thống nhất sẽ giữ liên lạc thường xuyên hơn qua điện thoại và phối hợp hành động trong thời gian tới.”

Tuy nhiên, nhiều chi tiết về lô vũ khí mới dành cho Ukraine vẫn chưa rõ ràng sau cuộc gặp giữa ông Trump và ông Rutte.

Ông Trump ca ngợi tuyên bố hôm thứ Hai như một bước ngoặt lớn trong nỗ lực gây sức ép buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin phải chấm dứt xung đột. Tuy nhiên, chi tiết của quyết định này cũng phản ánh rõ các ưu tiên của ông Trump: Mỹ sẽ không phải chi trả gì và ông chưa cam kết bổ sung khoản ngân sách nào mới cho Ukraine, ít nhất là tại thời điểm hiện tại.

“Tôi rất thất vọng với Tổng thống Putin vì tôi nghĩ chúng tôi đã có thể đạt thỏa thuận từ hai tháng trước, nhưng có vẻ điều đó chưa thành hiện thực,” ông Trump nói.

Nhà Trắng chưa giải thích rõ ông Trump dự kiến triển khai chương trình thuế thứ cấp như thế nào. Sau lời đe dọa của ông, giá dầu giảm, với dầu WTI hạ 2,1%, chốt phiên dưới ngưỡng 67 đô la một thùng.

Tổng thư ký NATO cho biết liên minh sẽ phối hợp với các nước thành viên để đáp ứng nhu cầu quân sự của Ukraine, bao gồm hệ thống phòng không, tên lửa và đạn dược. Theo ông Rutte, Đức sẽ đóng vai trò chính cùng với Phần Lan, Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy, Hà Lan và Canada.

Vài giờ sau, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius, cũng có mặt tại Washington, cho biết Đức đã đề nghị Mỹ cung cấp thêm hai hệ thống tên lửa phòng không Patriot cho Ukraine. Ông và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cam kết sẽ giải quyết nhanh chóng và kín đáo mọi vướng mắc còn lại.

Ông cho biết Đức dự kiến chi khoảng 2 tỉ đô la cho thương vụ này. Berlin cũng có kế hoạch mua hệ thống tên lửa Typhon tầm trung.

Ông Rutte nói rằng thỏa thuận với ông Trump sẽ giúp các nước đồng minh chuyển giao vũ khí cho Ukraine nhanh hơn, và Mỹ sẽ bổ sung lại kho dự trữ của họ sau đó. Ông nhấn mạnh đây mới chỉ là “làn sóng đầu tiên”, và sẽ còn nhiều đợt viện trợ tiếp theo.

“Một lần nữa, châu Âu đang thể hiện vai trò chủ động,” ông Rutte nói, đồng thời nhấn mạnh rằng ông Putin cần “nghiêm túc hơn trong các cuộc đàm phán liên quan đến Ukraine.”

— Với sự hỗ trợ của Kate Sullivan, Meghashyam Mali, Jordan Fabian, và Michael Nienaber