Nhật Bản có tiềm năng vô biên tạo ra điện từ các nhà máy điện địa nhiệt, nhưng giới đầu tư còn e dè bởi sự phản đối từ giới chủ các suối nước nóng nhiều quyền lực, rào cản thủ tục và những khó khăn khi xây dựng ở địa hình đồi núi gập ghềnh. Đại gia ngành bán lẻ Shoji Numata nói ông đã tìm ra câu trả lời: nhượng quyền. 

Numata là nhà sáng lập Kobe Bussan Co., một hãng bán lẻ được định giá gần bảy tỉ đô la Mỹ với khoảng 1.000 cửa hàng nhượng quyền. Ông cho rằng mô hình tương tự có thể giúp ngành năng lượng địa nhiệt tăng tốc.

Công ty của ông Machiokoshi Energy Co. có thể hỗ trợ những nhà đầu tư nhà máy điện tiềm năng giảm bớt thời gian xin giấy phép và xây dựng từ khoảng 15 năm xuống còn năm năm, theo lời ông, nhờ mởi luôn các chủ suối nước nóng có động cơ kinh tế tham gia, né được nhiều thủ tục giấy tờ rắc rối với các nhà máy quy mô nhỏ và sử dụng công nghệ công ty đã phát triển để định vị trong địa hình nhiều thách thức. 

Triển vọng sản xuất điện sạch từ hơi nước ở sâu trong vỏ trái đất đã được giới chống biến đổi khí hậu nói tới từ lâu. Nhật Bản có nguồn dự trữ địa nhiệt lớn thứ ba thế giới sau Mỹ và Indonesia, theo BloombergNEF, đủ để tạo ra 24 gigawatt điện, tương đương với khoảng 24 lò phản ứng hạt nhân.

Nhưng điện địa nhiệt hiện chỉ chiếm 0,5GW công suất lắp đặt của Nhật Bản và chỉ tạo ra 0,23% tổng lượng điện năng ở nước này vào năm 2021. Mục tiêu của chính quyền là lắp đặt thêm 1,5GW cho đến năm 2030.

Machiokoshi còn muốn hơn thế. Công ty của ông, có trụ sở tại thành phố Kakogawa ở tỉnh miền tây Nhật Bản Hyogo, đang tiếp thị các nhà máy địa nhiệt quy mô nhỏ, công suất 5 megawatt có thể dáp ứng nhu cầu điện cho khoảng 8.000 hộ gia đình.

Xây dựng và vận hành các nhà máy đó nhanh hơn nhiều so với những cơ sở lớn vốn thường phải bố trí ở địa điểm rất cụ thể. Các nhà máy nhỏ đủ tiêu chuẩn để bán giá điện hỗ trợ cao hơn gấp 1,5 lần so với những dự án lớn, và vì được coi là tác động thấp, thường chúng có thể bỏ qua đánh giá môi trường vốn cần với các cơ sở lớn. “Điều mà thị trường địa nhiệt Nhật Bản cần nhất là tốc độ,” Numata, 69 tuổi, nói.

Các hiệp hội suối nước nóng ở Nhật Bản từ lâu đã phản đối những dự án phát triển địa nhiệt. Họ lo ngại điều đó sẽ ảnh hưởng tới chất lượng và số lượng nước nóng dùng cho các nhà tắm công cộng và tư nhân vẫn được gọi là onsen, gồm một số cơ sở đã hoạt động hàng nhiều thế kỷ. 

Machiokoshi quảng bá rằng các dự án của họ sẽ có tính cộng đồng đa mục đích giúp hồi phục nền kinh tế chung, ngoài cơ hội kinh doanh, và tập trung vào giáo dục cộng đồng về tiến trình và những lợi ích kèm theo.

Ở dự án thương mại đầu tiên của công ty được phát triển ở hòn đảo miền nam Kyushu, Machiokoshi sẽ sử dụng nước nóng để sản xuất điện và sưởi ấm nhà kính trồng rau. Họ cũng đang thử nghiệm dùng nước nóng để điều hành các cơ sở nuôi trồng thủy sản, bao gồm nuôi càng xanh và hàu nước lợ. 

“Chỉ riêng một nhà máy điện thì không tạo ra được mấy công ăn việc làm, nhưng nếu mở rộng vào nông nghiệp và các ngành đa dạng khác, thì cả thành phố và chủ đầu tư đều sẽ được hưởng lợi,” theo lời Daisuke Hasebe, trợ lý giám đốc bộ phận chính sách ở Oguni, thị trấn tại Kyushu nơi Machiokoshi đang triển khai dự án.

 Những công ty khác cũng đang muốn đẩy nhanh ngành năng lượng địa nhiệt ở Nhật Bản. Baseload Power Japan, được hãng Breakthrough Energy Ventures của Bill Gates hậu thuẫn, đang theo đuổi công nghệ sao cho vừa sản xuất được điện, vừa có thể cung cấp nước nóng cho các cơ sở tắm nước nóng địa phương. 

GPSS Holdings Inc., một hãng năng lượng tái tạo, đã xây dựng xong và đang chạy thử một nhà máy địa nhiệt ở tỉnh Niigata, hợp tác với Matsunoyama Onsen, một ngôi làng nhỏ xíu nổi tiếng vì các suối nước nóng đang muốn có thêm thu nhập từ sản xuất điện sạch. 

Xây dựng nhà máy ở Kyushu giúp Machiokoshi có kinh nghiệm trực tiếp để thiết kế máy đào của riêng họ với tính năng tìm đường qua địa hình khó khăn. Thiết bị truyền thống được sử dụng ở Nhật Bản quá lớn và cồng kềnh, nên Machiokoshi không sử dụng được trên những con đường hẹp ở đảo này. 

Vì vậy công ty đã thiết kế máy đào nhỏ hơn với bánh xích sâu hơn có thể vận hành ở những vùng xa xôi. Machiokoshi nói họ có thể khoan một giếng mới với chi phí chỉ 50 triệu yen (350.000 đô la Mỹ), bằng khoảng một phần tư chi phí theo ước tính của Tổ chức Phát triển Năng lượng Mới và Kỹ nghệ Công nghiệp, một cơ quan nghiên cứu và phát triển quốc gia ở Nhật Bản. 

Machiokoshi là công ty được mở hoàn toàn bằng tiền túi của Numata và sẽ chỉ có thu nhập sau khi nhà máy của họ ở Kyushu đi vào hoạt động. Dự án đấy dự kiến sẽ cấp điện lên lưới từ tháng 3.2023, tiêu tốn khoảng 10 tỉ yen, một nửa là tiền vay ngân hàng. Doanh thu hằng năm theo mức mua điện giá hỗ trợ của nhà nước dự kiến là vào khoảng 1,5 tỉ yen.

Công ty cũng đang khoan thêm ba dự án nữa và có 24 khu khác họ đang định thăm dò xem có thể đầu tư không. Khi Machiokoshi quảng cáo tìm đối tác vào năm ngoái, họ nhận được 20 đơn đăng ký chỉ trong hai tuần, theo lời Numata. “Chúng tôi ngạc nhiên vì số lượng các công ty niêm yết lớn muốn nhượng quyền với chúng tôi,” ông nói, “và chúng tôi ngưng chương trình đó lại.”

Để thu hút đối tác tiềm năng và các cộng đồng, Machiokoshi đưa ra hai mô hình tài chính cơ bản. Trong mô hình thứ nhất, đơn vị được nhượng quyền bỏ chi phí xây dựng nhà máy. Còn với mô hình thứ hai, Machiokoshi chi tiền xây nhà máy, để cộng đồng được hưởng và trả lại chi phí theo thời gian sau khi nhà máy đi vào hoạt động. 

Thành công với Machiokoshi có thể phụ thuộc vào việc có bao nhiêu công ty trở thành đơn vị nhượng quyền bởi tính chất thâm dụng vốn của mô hình này, theo Toshiya Shinagawa, nhà phân tích ở BloombergNEF. 

“Machiokoshi Energy chắc chắn có tiềm năng giúp tăng công suất địa nhiệt ở Nhật Bản,” Shinagawa nói trong một email. “Nhưng thời gian triển khai dài và vốn lớn là những rào cản lớn với các dự án địa nhiệt ở Nhật Bản, mà công ty đang định xử lý bằng mô hình nhượng quyền.” 

Dòng cuối: Machiokoshi Energy muốn xây dựng lĩnh vực năng lượng địa nhiệt của Nhật Bản bằng cách nhượng quyền để đầu tư vào các nhà máy quy mô nhỏ.