Thành công xuất khẩu của ngành gỗ Việt dựa trên nền tảng chế biến lớn, nhưng điểm yếu về nguyên liệu ngày càng lộ rõ khi các thị trường xuất khẩu chủ lực như Mỹ, châu Âu siết chặt yêu cầu truy xuất và chống phá rừng.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 60% nguyên liệu gỗ chế biến phải nhập từ Mỹ, châu Âu, châu Phi, Nam Mỹ; nguồn trong nước hạn chế và chủ yếu từ rừng trồng hộ gia đình. Trong khi đó, thị trường EU đã áp dụng nhiều quy định nghiêm ngặt, mới nhất là EUDR, buộc doanh nghiệp chứng minh gỗ không liên quan phá rừng, kèm dữ liệu không gian và đánh giá rủi ro. Vi phạm có thể bị phạt tới 4% doanh thu tại châu Âu.

Ông Lưu Công Sang (SGS Việt Nam) cho rằng yêu cầu EUDR về tọa độ địa lý và minh chứng ở tất cả công đoạn là “thách thức lớn”. Quy định này áp dụng với công ty lớn từ 12/2025, doanh nghiệp nhỏ từ 6/2026, tạo áp lực nặng nề.

Ông Nguyễn Tuấn Hưng (Cục Lâm nghiệp) nhận định thời gian chuẩn bị không còn nhiều, ngành cần sớm thích ứng. Bộ đang thí điểm cấp mã số vùng trồng cho 25.000 ha rừng ở 5 tỉnh phía Bắc, hướng đến nhân rộng toàn quốc để hỗ trợ truy xuất nguồn gốc.

Ngoài châu Âu, thị trường Mỹ cũng biến động. Ông Lê Văn Lương (Đại Thành) cho biết một số mặt hàng gỗ nội thất, đặc biệt là tủ bếp, có nguy cơ bị áp thuế, trong khi đây lại là nhóm sản phẩm kỳ vọng đạt 2 tỉ USD xuất khẩu ở Gia Lai. “Doanh nghiệp rất bối rối, nhưng buộc phải tìm cách tồn tại”, ông nói.

Theo ông Võ Quang Hà (Tavico), để vượt khó, doanh nghiệp cần định vị lại thị trường, phân loại sản phẩm, chủ động nguồn nguyên liệu và không lệ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu. “Ngành gỗ phải có tư duy mới, đồng thời quan tâm thị trường nội địa để giảm sức ép từ bên ngoài”, ông nhấn mạnh.

Chính phủ đặt mục tiêu kim ngạch gỗ đạt 20 tỉ USD năm 2025, 25 tỉ USD vào 2030. Tuy nhiên, với thách thức từ EUDR, thuế đối ứng Mỹ và xung đột địa chính trị, mục tiêu này đòi hỏi nỗ lực rất lớn từ cả ngành và doanh nghiệp.