Tổng thống Trump hôm thứ Tư cho biết hai bên đã đạt được một thỏa thuận, theo đó Mỹ sẽ áp thuế 20% đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam, cùng mức thuế 40% đối với những hàng hóa bị xem là trung chuyển qua lãnh thổ Việt Nam. Ông cũng nói rằng Việt Nam đã đồng ý xóa bỏ toàn bộ thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ.

Bộ Ngoại giao Việt Nam vào ngày thứ Năm thông báo rằng các nhà đàm phán thương mại vẫn đang phối hợp với phía Mỹ để hoàn tất các chi tiết cụ thể của thỏa thuận.

Mặc dù tuyên bố của ông Trump về những nội dung chính của thỏa thuận đã mang lại phần nào sự nhẹ nhõm cho cộng đồng doanh nghiệp — vốn từng lo ngại kịch bản áp thuế lên tới 46% — cả hai chính phủ đến nay vẫn chưa công bố tài liệu tóm tắt hay bất kỳ bản thuyết minh chi tiết nào về nội dung thỏa thuận.

“Thông báo của ông Trump đã khiến chúng tôi có rất nhiều câu hỏi,” ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, nhận xét. “Chúng tôi cần thông tin rõ ràng hơn để hiểu đầy đủ cách áp dụng mức thuế 20% này lên các mặt hàng và lĩnh vực khác nhau,” ông nói thêm.

Việt Nam là một trường hợp đặc biệt đối với chính quyền Tổng thống Trump, khi một số cố vấn hàng đầu của ông xem quốc gia này là đối tác chiến lược trong nỗ lực kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực châu Á. Đồng thời, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã trở thành mặt hàng thiết yếu với người tiêu dùng Mỹ.

Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và “không chỉ là thị trường xuất khẩu quan trọng nhất, mà còn là mô hình tăng trưởng” của quốc gia này, theo bà Trịnh Nguyễn, chuyên gia kinh tế cao cấp tại ngân hàng Natixis. Mức thuế 20% vẫn khiến việc sản xuất tại Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn nhiều so với Trung Quốc, do đó, đây là một tín hiệu bảo đảm rằng Việt Nam vẫn là quốc gia ưu tiên thương mại và có chi phí hoạt động tương đối thấp, bà nhận định.

Trung Quốc tuyên bố đang xem xét thỏa thuận thương mại này và sẽ có biện pháp đáp trả nếu lợi ích của họ bị xâm hại — cho thấy căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington có nguy cơ leo thang khi thêm nhiều thỏa thuận được xúc tiến hoàn tất.

Thỏa thuận với Việt Nam được đạt được sau nhiều tuần đàm phán, trong đó phía Mỹ đã gây áp lực lên Hà Nội để siết chặt kiểm soát các hành vi gian lận thương mại, tăng cường thực thi đối với hành vi trung chuyển hàng hóa có xuất xứ từ Trung Quốc, đồng thời yêu cầu dỡ bỏ các rào cản phi thuế quan.

Tuy nhiên, cơ chế thực thi cam kết về việc ngăn chặn trung chuyển hiện vẫn chưa rõ ràng. Việt Nam phụ thuộc nặng nề vào Trung Quốc để nhập khẩu nguyên liệu đầu vào thiết yếu phục vụ tăng trưởng sản xuất, và Trung Quốc chiếm khoảng 38% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam trong năm ngoái, theo dữ liệu của Tổng cục Hải quan.

“Việc đánh giá được mặt lợi và hại là điều khó khăn nếu chưa có thêm chi tiết cụ thể về cách áp dụng thuế,” ông Adam Sitkoff, Giám đốc điều hành Phòng Thương mại Mỹ tại Hà Nội, nhận định. Ông cho rằng hiện chưa rõ mức 20% là thuế áp bổ sung hay là tổng mức thuế sau khi điều chỉnh, và mức 40% sẽ áp dụng cho loại hàng hóa nào trên thực tế. “Câu trả lời cho những câu hỏi này có thể là ranh giới giữa niềm vui hay sự tuyệt vọng,” ông Sitkoff nói thêm.