Cách đây không lâu, nhà đầu tư dự đoán cục Dự trữ liên bang (Fed) bắt đầu giảm lãi suất tại cuộc họp chính sách ngày 1.2. Đó là hồi mùa hè năm ngoái, khi ‘đến hẹn lại lên’ sự hưng phấn tràn ngập thị trường, những người sành sỏi khẳng định lạm phát sẽ nhanh chóng hạ nhiệt và mở đường cho Fed chuyển trọng tâm sang thúc đẩy tăng trưởng.

Tất nhiên, điều này không xảy ra. Thay vào đó, ủy ban thị trường mở liên bang của Fed (FOMC) nâng mức lãi suất chuẩn lên 1/4 điểm, mức tăng lần thứ tám liên tiếp từ tháng 3 năm ngoái nhưng cũng là mức tăng thấp nhất.

Nhà đầu tư buộc phải chịu thua từ nhiều tháng trước và lùi dự đoán thời điểm giảm lãi suất ít nhất là sau tháng 7. Tuy nhiên, dự cảm lạm-phát-sẽ-giảm lại chiếm lĩnh thị trường, khiến giá cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp và tiền mã hóa phục hồi mạnh những ngày đầu năm mới. Ngay cả giá tiền mã hóa gắn liền với Sam Bankman-Fried cũng tăng vọt.

Một số nhà quan sát thấy khó chịu như thể đang xem đi xem lại một bộ phim, khi nhà đầu tư dự đoán Fed đảo ngược chính sách, nín thở đẩy giá tài sản lên, chỉ để bị “vùi dập” khi chủ tịch Jerome “Jay” Powell nhắc rằng còn quá sớm để tuyên bố lạm phát đã bị đẩy lùi. Năm ngoái là thời điểm khó khăn với nhà đầu tư ở mọi lĩnh vực, nhất là nhà đầu tư đặt cược lớn vào những đợt phục hồi thoáng qua.

“Tôi ở phố Wall đủ lâu để hiểu được về mặt văn hóa và thể chế họ quá lạc quan,” Neel Kashkari, chủ tịch Fed chi nhánh Minneapolis, từng là nhà đầu tư và là chuyên viên ngân hàng đầu tư, chia sẻ với New York Times gần đây. Ông cũng cảnh báo nhà đầu tư: Nếu nghi ngờ quyết tâm của Fed nhằm hạ nhiệt lạm phát bất chấp việc hàng triệu người Mỹ mất việc làm, họ đã nhầm. “Họ sẽ thua khi đối đầu với Fed,” ông nói.

Lời cảnh báo của Kashkari nhấn mạnh điểm quan trọng của đợt phục hồi gần đây nhất: Không giúp Fed kiềm chế lạm phát. Giá cổ phiếu và trái phiếu cao hơn giúp hàng triệu người Mỹ giàu có hơn, đồng thời giúp các công ty dễ dàng huy động vốn cho nhà máy, thiết bị và tuyển dụng nhân viên. Ở trạng thái bình thường, đó là tin tốt, nhưng khi lạm phát vẫn là kẻ thù số một, bất kỳ điều gì kích thích nhu cầu trong nền kinh tế và đẩy giá cả lên cao đều không nhận được lời hoan nghênh từ trụ sở Fed.

Trong cuộc phỏng vấn ngày 25.1 trên Bloomberg Television, Jason Brady, chủ tịch và là giám đốc điều hành của Thornburg Investment Management, cho biết: “Fed đang vất vả với một thị trường không tin tưởng họ, vì vậy tôi nghĩ bạn phải coi Fed mang tính trình diễn”. Nói cách khác, sẽ còn lập luận chống lạm phát cứng rắn hơn từ ông Powell và thành viên khác của FOMC. “Những gì họ nói là điều cần nói.”

Có lẽ sự lạc quan trên sàn giao dịch khoảng thời gian này và đợt phục hồi hồi tháng 1 có thể là dấu hiệu khởi đầu của đợt thị trường phục hồi mạnh mà phố Wall rất mong đợi.

Luận điểm thị trường giá lên liên tục chỉ ra: Lạm phát cuối cùng cũng bắt đầu giảm. Chỉ số giá tiêu dùng ở mức 6,5% trong tháng 12, giảm so với mức 9,1% của năm ngoái. Hơn nữa, nhiều dấu hiệu cho thấy chỉ số sẽ giảm tiếp.

Trên Bloomberg Television ngày 25.1, Kelsey Berro, nhà quản lý danh mục đầu tư trái phiếu của JPMorgan Asset Management, cho biết thị trường đang “tính trước việc cắt giảm lãi suất, dữ liệu đã xuất hiện. Vì vậy, Fed dự định tiếp tục thông báo tăng lãi suất cao hơn trong thời gian dài hơn, nhưng thị trường đã nhìn thấu.”

Cả Fed và phố Wall đều không tin lạm phát sẽ tăng bất chấp dấu hiệu cảnh báo về nền kinh tế được thúc đẩy nhờ gói kích thích tài khóa những ngày đầu đại dịch. Năm 2021, khi giá cả rục rịch tăng, chủ tịch Powell luôn khẳng định nó mang yếu tố “tạm thời” và sẽ giảm khi nút thắt chuỗi cung ứng do đại dịch gây ra được tháo gỡ —lập luận mà các nhà đầu tư đều lạc quan tin theo. Đầu mùa hè năm đó, nhà đầu tư dự đoán Fed chỉ nâng lãi suất chuẩn cao hơn một chút trong cả năm 2022, khoảng 0,4%.

Sau đó, Powell nhận ra sai lầm và vội vã tăng lãi suất, nhà đầu tư liên tục coi nhẹ mức độ tổn hại Fed sẵn sàng gây ra cho thị trường và nền kinh tế. Điều này cho thấy lỗ hổng căn bản trong tư duy tập thể của phố Wall. Từ cuối những năm 1980, nhà đầu tư rút ra kinh nghiệm rằng Fed luôn hỗ trợ thị trường tài chính khi có biến cố. Fed sẽ không tăng, thậm chí còn giảm lãi suất. Đây được gọi là ‘Fed put’, một tiên đề tốt (và lợi nhuận cao) để giao dịch suốt những thập kỷ lạm phát được chế ngự. Khi những thập kỉ đó bất ngờ kết thúc, niềm tin mù quáng vào 'Fed put' cũng nên dừng lại.

Nhưng nhiều người tiếp tục tin.

Cuối mùa xuân năm ngoái, khi thị trường chao đảo, nhà đầu tư dự đoán Fed ngừng tăng lãi suất, ít nhất là tạm thời, vào mùa thu. Vài tháng sau, họ quả quyết Fed sẽ áp dụng lãi suất chuẩn không quá 3,4%. Cuối cùng lãi suất lên cao hơn 4%—lần tăng gần đây nhất đẩy lãi suất lên khoảng 4,50% đến 4,75%—và trong cuộc họp báo sau đó, Powell cho biết sẽ là phù hợp khi tiếp tục tăng lãi suất.

Giao dịch hợp đồng phái sinh cho thấy thị trường kỳ vọng lãi suất đạt đỉnh khoảng 4,9% trong tháng 5 hoặc tháng 6, sau đó giảm xuống dưới 4,5% sau cuộc họp tháng 12, với các đợt giảm tiếp theo trong năm 2024. Ngược lại, trong dự báo mới nhất, 17 trên 19 quan chức của Fed dự đoán lãi suất trên 5% cho cả năm 2023, trong đó có hai người dự đoán trên 5,5%.

Một số nhà đầu tư trái phiếu lão luyện không tin điều đó. Gần đây, Jeffrey Gundlach, giám đốc đầu tư tại DoubleLine Capital, đăng tweet: “Không đời nào Fed tăng lãi suất lên 5%”.

Điều này có vẻ giống việc nói không tăng quá 3% rồi không quá 4%, nhưng Gundlach dường như lên tiếng giúp cho rất nhiều nhà đầu tư thất vọng ngoài kia. Vài ngày sau, ông nói trên webcast “với hơn 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, tôi kịch liệt khuyên nhà đầu tư nhìn vào thị trường thay vì nghe Fed.” Trả lời cuộc khảo sát của Bloomberg MLIV Pulse ngày 29.1, hơn một nửa nhà đầu tư cho biết họ đồng ý với ông.

Lịch sử gần đây cho thấy có thời điểm thị trường thực sự thắng thế, chẳng hạn khi nhà đầu tư dự đoán đúng chu kỳ tăng lãi suất bắt đầu từ cuối năm 2015 của Fed kết thúc sớm hơn dự kiến.

Dù vậy, tình hình giờ đã khác xưa.

Barbara Ann Bernard, nhà sáng lập quỹ phòng hộ Wincrest Capital tại Nassau, Bahamas, khi xem xét tình huống hiện tại, tính tới cả áp lực lạm phát do Trung Quốc chuẩn bị phục hồi kinh tế, thấy hầu như không có lý do để tin thị trường đoán đúng lần nữa. Năm 2021, Bernard thuộc số ít người hoài nghi không ủng hộ lập luận lạm phát “tạm thời”. (Thời điểm đó, bà coi lập luận này là "vớ vẩn".)

“Thị trường đang chống lại Fed,” bà nói, “và tôi nghĩ Fed sẽ thắng.”