Tỉ phú Jack Cowin bắt đầu xây dựng đế chế thức ăn nhanh của mình tại Úc từ thập niên 1960 với món gà rán.

Nay, ở tuổi 83, ông quay lại thương trường để vực dậy chuỗi nhượng quyền Domino’s Pizza lớn nhất bên ngoài nước Mỹ.

Cowin hiện là cổ đông lớn nhất của Domino’s Pizza Enterprises, công ty niêm yết tại Sydney với hơn 3.500 cửa hàng trải dài từ Úc đến châu Âu. Trong bốn năm qua, cổ phiếu công ty này đã mất 90% giá trị do chi phí tăng và áp lực cạnh tranh khiến thị phần thu hẹp. Trong khi đó, cổ phiếu Domino’s Pizza tại Mỹ chỉ giảm khoảng 10% trong cùng kỳ.

Việc vực dậy chuỗi pizza này không chỉ là nỗ lực cứu doanh nghiệp mà còn giúp bảo toàn khối tài sản lớn của Cowin. Ông đang sở hữu gần 25% cổ phần Domino’s Pizza Enterprises, tương đương một phần trong tổng tài sản 3,2 tỉ USD của ông, theo tính toán lần đầu của Bloomberg Billionaires Index. Ngoài ra, Cowin còn giữ vai trò chủ tịch kiêm tổng giám đốc điều hành của CFAL Group, đơn vị sở hữu chuỗi Hungry Jack’s và nắm quyền nhượng quyền Burger King tại Úc.

Tháng trước, Cowin được bổ nhiệm làm chủ tịch điều hành tạm thời của Domino’s Pizza Enterprises sau khi công ty thông báo rằng tổng giám đốc Mark van Dyck sẽ rời vị trí vào tháng 12, chỉ sau một năm nắm quyền. Cowin cho biết hội đồng quản trị đã nhất trí với kế hoạch 5 năm của ông van Dyck, trong đó bao gồm việc đóng cửa hàng trăm cửa hàng thua lỗ và cắt giảm chi phí. Tuy nhiên, các bên không thống nhất về tốc độ triển khai.

“Nhiều cổ đông đã mất kiên nhẫn và những người còn lại cũng sẽ như vậy nếu công ty không sớm xoay chuyển tình hình,” Romano Sala Tenna, giám đốc danh mục đầu tư tại Katana Asset Management ở Perth, nhận định. “Việc Jack Cowin trực tiếp điều hành là tín hiệu tích cực. CEO mới cần quyết đoán hơn và có động lực mạnh mẽ hơn.”

Ngày 27.8, Domino’s Pizza Enterprises công bố khoản lỗ 3,7 triệu đô la Úc (tương đương 2,4 triệu USD) trong năm tài chính kết thúc ngày 29.6, so với mức lợi nhuận 96 triệu đô la Úc của năm trước. Công ty tuyên bố cắt giảm hơn một nửa cổ tức cuối kỳ cho cổ đông, đồng thời triển khai kế hoạch giảm chi phí và đơn giản hóa hoạt động. Cổ phiếu tại sàn Sydney có lúc giảm tới 21%.

“Chúng tôi đang hành động để biến Domino’s thành một doanh nghiệp tinh gọn và hiệu quả hơn,” Cowin nói. “Vẫn còn nhiều việc phải làm, nhưng chúng tôi biết điều gì là quan trọng nhất.”

Cowin là tỉ phú tự thân trong ngành thực phẩm và đồ uống. Ông sinh năm 1942 tại Windsor, Canada, từng bán bảo hiểm ở Toronto trước khi cùng vợ và con trai đầu lòng chuyển đến Úc định cư khi vừa bước sang tuổi 30.

Trong một video của giải thưởng EY Entrepreneur of the Year năm 2022, Cowin kể rằng vào thập niên 1960, ngành dịch vụ ăn uống tại Úc chỉ có nhà hàng Trung Quốc, tiệm cá chiên khoai tây và vài nhà hàng sang trọng.

Năm 1969, Cowin mở cửa hàng KFC đầu tiên tại Perth sau khi huy động vốn từ 30 nhà đầu tư Canada, mỗi người cho vay 10.000 đô la Canada (khoảng 7.200 USD), theo lời ông chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với CNBC hồi tháng 12 năm ngoái. Ông điều hành chuỗi KFC này cho đến khi bán lại vào năm 2013.

Cổ phiếu Domino’s Pizza Enterprises từng đạt đỉnh năm 2021 khi nhu cầu giao hàng tăng vọt trong đại dịch. Tuy nhiên, giá cổ phiếu đã sụt giảm sau đó do chi phí leo thang, áp lực từ các nền tảng giao hàng và sự nổi lên của các đối thủ như Guzman y Gomez, chuỗi burrito đã niêm yết tại Sydney. Đồng thời, kỳ vọng mở rộng nhanh ra thị trường quốc tế cũng khiến công ty gặp thêm sức ép.

Trong nửa đầu năm tài chính 2025, Domino’s Pizza Enterprises ghi nhận khoản lỗ ròng 22,2 triệu đô la Úc (14,4 triệu USD), trái ngược với mức lãi 58 triệu đô la Úc cùng kỳ năm trước. Doanh thu tại châu Á giảm 7,1%, tại châu Âu giảm 6,9% và tại Úc cùng New Zealand giảm 5,2%.

Trong bối cảnh khó khăn chồng chất, cựu tổng giám đốc Don Meij tuyên bố nghỉ hưu vào tháng 11 sau gần bốn thập kỷ gắn bó với công ty. Doanh số yếu, đặc biệt tại Nhật Bản và Pháp, là một trong những điểm đáng lo ngại nhất.

Người kế nhiệm Meij là ông van Dyck. Tháng 2, ông tuyên bố sẽ đóng cửa hơn 200 cửa hàng không hiệu quả, phần lớn ở Nhật Bản, để phục hồi đà tăng trưởng lợi nhuận. Đến tháng trước, Cowin xác nhận rằng van Dyck đã chủ động từ chức chứ không bị ép buộc.

Cowin cho biết hội đồng quản trị đã bắt đầu tìm kiếm tổng giám đốc mới cho công ty. Ông nhấn mạnh rằng một yếu tố quan trọng trong việc cắt giảm chi phí là bộ phận công nghệ thông tin, nơi đang tiêu tốn quá nhiều mà không còn mang lại lợi thế cạnh tranh rõ rệt.

Quyết định chọn người điều hành mới, cùng với vai trò duy trì ổn định của Cowin, được xem là yếu tố then chốt trong quá trình tái cấu trúc của Domino’s Pizza Enterprises.

“Việc thay đổi lãnh đạo liên tục góp phần làm lu mờ định hướng chiến lược, khiến nhà đầu tư khó đặt niềm tin vào kế hoạch tăng trưởng dài hạn,” Josh Gilbert, chuyên gia phân tích thị trường tại eToro ở Sydney, nhận xét. “Công ty rõ ràng đang cần sự ổn định, và cho đến khi đạt được điều đó, khả năng thu hút đầu tư vẫn sẽ bị ảnh hưởng.”

Trong báo cáo thường niên công bố hôm 27.8, Cowin nhìn lại hơn 50 năm gắn bó với ngành thức ăn nhanh. Ông cho rằng điều khách hàng mong đợi nhất vẫn là một bữa ăn nóng hổi với giá cả hợp lý.

“Mọi người thường hỏi tôi liệu thói quen ăn uống của người tiêu dùng có thay đổi nhiều không. Câu trả lời của tôi? Không nhiều,” ông nói. “Khẩu vị có thể thay đổi, xu hướng có thể đến rồi đi, nhưng những điều cốt lõi thì vẫn giữ nguyên.”

— Với sự hỗ trợ của Andrew Heathcote và Angus Whitley