Trong hai tuần tới, gần 200 đoàn đàm phán quốc gia sẽ bàn thảo chi tiết kỹ thuật về mọi vấn đề, từ cắt giảm phát thải đến cơ chế hỗ trợ tài chính cho các nước nghèo chịu thiệt hại bởi thời tiết cực đoan.

Bất kỳ thỏa thuận cuối cùng nào cũng phải tìm được sự đồng thuận giữa các nước sản xuất nhiên liệu hóa thạch lớn nhất thế giới và các quốc đảo nhỏ đang đối mặt với mực nước biển dâng, trong bối cảnh các vấn đề khác như thương mại và chiến tranh đang lấn át chủ đề khí hậu trên chương trình nghị sự toàn cầu.

Chủ tịch COP30 André Corrêa do Lago cho biết đây “sẽ là một hội nghị COP rất khác”, bởi “nó liên quan đến quá nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, và không quốc gia nào trên thế giới thực sự sẵn sàng cho quá trình chuyển đổi.”

Tranh cãi về chương trình nghị sự
Một trong những cuộc đấu căng thẳng nhất tại COP diễn ra ngay từ ngày đầu, khi các nước thương lượng xem chủ đề nào được đưa vào chương trình chính thức. Nhóm các nước đang phát triển cùng chí hướng, bao gồm Ả Rập Xê Út và Ấn Độ, muốn thảo luận điều khoản của Thỏa thuận Paris yêu cầu các nước phát triển cung cấp tài chính khí hậu cho các nước nghèo, đồng thời đưa lên chương trình vấn đề “các biện pháp thương mại đơn phương” – ám chỉ sắc thuế carbon biên giới của Liên minh châu Âu sẽ áp dụng vào năm tới.

Ngược lại, Liên minh các Quốc đảo nhỏ (AOSIS) muốn đưa vào chương trình thảo luận về cách phản ứng với báo cáo mới của Liên Hiệp Quốc cho thấy thế giới vẫn đang chệch xa mục tiêu giữ mức tăng nhiệt toàn cầu dưới 1,5 độ C. Nhóm này có thể đối mặt với phản đối từ các quốc gia như Ả Rập Xê Út, vốn không muốn đưa thêm cam kết nâng cao tham vọng khí hậu.

Brazil được cho là muốn gộp các chủ đề này vào cùng một nhóm đàm phán về tài chính để hướng tới một quyết định tổng thể hơn. Nước chủ nhà cũng đang tìm cách đạt thỏa thuận bao quát nhằm tránh bế tắc.

Lộ trình nhiên liệu hóa thạch
Sau thỏa thuận 1,3 ngàn tỉ USD về tài chính khí hậu năm ngoái, các nước phát triển muốn chuyển trọng tâm sang giảm phát thải để giữ mục tiêu 1,5 độ C. Tại COP28 ở Dubai, các quốc gia đã đồng ý “chuyển dịch khỏi nhiên liệu hóa thạch”, nhưng hơn 60 cam kết khí hậu quốc gia được cập nhật sau đó vẫn chưa đặt ra mục tiêu giảm sản lượng dầu khí.

Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva nói trong bài phát biểu khai mạc rằng thế giới cần một “lộ trình” để vượt qua sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Nếu đạt được đồng thuận tại Belém, đây sẽ là chiến thắng lớn của các nước tiến bộ và giới hoạt động khí hậu. Tuy nhiên, chưa rõ sáng kiến mới này sẽ được lồng ghép như thế nào trong khuôn khổ COP.

Chủ tịch do Lago nói: “Thực tế là tất cả các quốc gia sản xuất nhiên liệu hóa thạch đều đã đồng ý về việc chuyển đổi, vậy thì chúng ta có một mệnh lệnh. Hãy bàn về nó.”

Bộ trưởng Ngoại giao Quần đảo Marshall Kalani Kaneko cảnh báo: “Ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch không hề chuẩn bị cho một quá trình chuyển đổi công bằng, trật tự và bình đẳng. Thay vào đó, chúng ta đang đối mặt với nguy cơ thiếu hụt nguồn cung, xung đột tài nguyên, tài sản mắc kẹt và di sản của biến đổi khí hậu nguy hiểm.”

Mọi ánh mắt hướng về Trump
Mỹ đang rút khỏi Thỏa thuận Paris, với ngày rút chính thức là 27.1 năm sau, và hiện chưa đăng ký phái đoàn tham dự COP30. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ vẫn có thể xuất hiện bất cứ lúc nào trước khi hội nghị kết thúc, vì nước này vẫn là thành viên của Công ước khung Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu.

Ngay cả khi không tham dự, Mỹ vẫn bao trùm lên hội nghị. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Washington thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với nhiên liệu hóa thạch và chống lại hành động khí hậu, đồng thời gây cản trở trong nhiều đàm phán đa phương khác, kể cả về nhựa và khí thải hàng hải.

Thích ứng với biến đổi khí hậu
Không giống hai kỳ trước, COP30 không có một mục tiêu nổi bật nào, nhưng các nhà đàm phán có thể đạt tiến triển thực chất trong vấn đề thích ứng. Chủ đề này được nhấn mạnh sau khi bão Melissa tàn phá Jamaica, gây thiệt hại tới 4,2 tỉ USD.

Các cuộc thảo luận tập trung vào việc rút gọn danh sách 400 chỉ số khả năng chống chịu khí hậu xuống còn khoảng 100 trước khi hội nghị kết thúc, nhằm tạo ra bộ tiêu chí rõ ràng hơn cho đánh giá chính sách và hỗ trợ tài chính. Mục tiêu tăng gấp đôi nguồn vốn cho thích ứng sẽ hết hạn vào cuối năm nay, và nhiều đại biểu kỳ vọng một mục tiêu mới sẽ thay thế.

“COP lần này cần thông qua một gói thích ứng với trọng tâm là mục tiêu tài chính mới,” ông Kaneko nói. “Nhu cầu thích ứng của chúng tôi là vô cùng to lớn.”

— Với sự hỗ trợ từ Akshat Rathi và Alfred Cang.