Báo cáo, mang tên “Sự phân cực lớn tiếp theo”, cho rằng sự khác biệt về hạ tầng, kỹ năng và năng lực điều phối sẽ quyết định mức độ các quốc gia có thể tận dụng AI như một động lực phát triển.

Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi tập trung hơn một nửa dân số thế giới, đang nằm ở tâm điểm của làn sóng chuyển đổi này. Báo cáo ghi nhận khu vực hiện chiếm hơn 50% lượng người dùng AI toàn cầu và đang chứng kiến tốc độ đổi mới tăng nhanh, từ sự bứt phá về bằng sáng chế của Trung Quốc đến làn sóng khởi nghiệp AI tại các nền kinh tế mới nổi. Theo ước tính, AI có thể làm tăng tăng trưởng GDP khu vực thêm khoảng 2% mỗi năm, đồng thời nâng năng suất trong các ngành như y tế và tài chính lên đến 5%. ASEAN, riêng lẻ, có thể bổ sung gần 1.000 tỉ USD GDP trong thập kỷ tới nếu tối ưu hóa hiệu quả ứng dụng AI.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam được đánh giá là điểm sáng nhờ định hướng chiến lược rõ ràng. Chính phủ đặt mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm dẫn đầu khu vực về năng lực AI vào năm 2030, đồng thời cải thiện thứ hạng toàn cầu về nghiên cứu và phát triển công nghệ. UNDP ghi nhận tiến bộ trong mở rộng hạ tầng số, bao gồm phủ sóng 4G gần như toàn quốc, thử nghiệm 5G và cải thiện đáng kể xếp hạng chính phủ điện tử. Một nền tảng hỗ trợ hành chính công dựa trên AI đang được thử nghiệm, hướng tới nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ cho người dân.

Tuy nhiên, UNDP cảnh báo nguy cơ nhiều nhóm lao động - đặc biệt là phụ nữ và thanh niên - dễ bị tác động từ tự động hóa. Chênh lệch về kỹ năng số, chất lượng dữ liệu và mức độ bao trùm trong tiếp cận công nghệ có thể cản trở khả năng tận dụng AI như một công cụ thúc đẩy phát triển công bằng. Bà Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện Thường trú UNDP tại Việt Nam, cho biết Việt Nam đang đứng trước cơ hội rõ rệt nhưng cần ưu tiên thu hẹp khoảng cách kỹ năng, củng cố quản trị và bảo đảm bao trùm số để giảm thiểu rủi ro.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng chỉ một số quốc gia trong khu vực đã triển khai khung pháp lý toàn diện liên quan đến AI. Đến năm 2027, hơn 40% các vi phạm dữ liệu liên quan đến AI có thể bắt nguồn từ việc lạm dụng AI tạo sinh, cho thấy nhu cầu cấp thiết đối với cơ chế giám sát mạnh mẽ hơn. UNDP khuyến nghị các quốc gia đầu tư đồng thời vào hạ tầng, kỹ năng và năng lực điều phối để chuyển đổi rủi ro thành cơ hội phát triển chung.