Tháng trước, McDonald’s bất ngờ đưa món sandwich McRib trở lại thực đơn, khiến cộng đồng tiền mã hóa phấn khích. Không chỉ vì món ăn này nổi tiếng ngon miệng, mà còn vì “hiệu ứng McRib”: Mỗi lần McRib tái xuất, giá Bitcoin thường tăng mạnh. Giám đốc tiếp thị của McDonald’s thậm chí còn góp phần làm lan rộng giả thuyết kỳ lạ này.

Tuy nhiên, niềm vui không kéo dài. Trong vài tuần qua, giá Bitcoin cùng nhiều đồng tiền số khác lao dốc. So với mức đỉnh thiết lập hồi đầu tháng 10, giá Bitcoin đã giảm gần 30%, thổi bay khoảng 1.000 tỉ USD vốn hóa khỏi thị trường tiền mã hóa. Đây là cú sụt giảm mạnh nhất kể từ năm 2022, thời điểm sàn giao dịch FTX của Sam Bankman-Fried sụp đổ.

Dù “hiệu ứng McRib” chỉ là trò đùa, nó phản ánh một thực tế: Rất khó lý giải rõ ràng vì sao thị trường tiền số lại tăng hay giảm. Khi giá Bitcoin tiếp tục đi xuống đầu tuần này, giới phân tích bắt đầu đưa ra nhiều giả thuyết. (Sáng nay, giá Bitcoin đã hồi phục về ngưỡng 90.000 USD.)

Phần lớn chuyên gia cho rằng đà giảm xuất phát từ tâm lý “né tránh rủi ro” của nhà đầu tư – tức xu hướng tránh xa các tài sản mạo hiểm như Bitcoin. Nhiều người đang chờ xem Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có tiếp tục hạ lãi suất trong tuần tới hay không. Vào tháng 10, khi Bitcoin lập đỉnh, nhà đầu tư kỳ vọng Fed sẽ tiếp tục cắt giảm lãi suất. Nhưng sau lần hạ đầu tiên hồi tháng 9, Chủ tịch Fed Jerome Powell trở nên thận trọng hơn. Chính sự không chắc chắn này gây hoảng loạn, khiến những nhà đầu tư dùng đòn bẩy buộc phải bán tháo, càng đẩy giá xuống sâu hơn.

Không chỉ Fed, nhiều yếu tố khác cũng làm Bitcoin kém hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư. Trong tháng 11, bong bóng AI khiến nhiều người lo ngại. Gần đây, một số ý kiến cho rằng Ngân hàng Trung ương Nhật Bản là nguyên nhân khi cơ quan này phát tín hiệu sẽ nâng lãi suất. Trong nhiều năm, nhà đầu tư thường vay đồng yên lãi suất thấp rồi chuyển sang USD để đầu tư vào tài sản Mỹ. Khi Nhật tăng lãi suất, họ phải thoát khỏi những khoản đầu tư đó, trong đó có cả Bitcoin. Một số chuyên gia cũng cho rằng thị trường chứng khoán kém biến động trong tuần qua góp phần khiến Bitcoin giảm sâu, vì đây có thể là dấu hiệu cho thấy nhà đầu tư đang trở nên thận trọng hơn.

Tuy nhiên, không phải ai cũng tin nguyên nhân là yếu tố kinh tế. Trên nền tảng Substack, nhà kinh tế Paul Krugman gọi đây là “giao dịch Trump” và cho rằng giá Bitcoin giảm phản ánh việc ông Trump đang mất dần ảnh hưởng trong đảng Cộng hòa. Ông viện dẫn chiến thắng của hai thống đốc Dân chủ tại Virginia và New Jersey ngày 4.11, cùng những thông tin rò rỉ liên quan đến mối quan hệ giữa ông Trump và Jeffrey Epstein.

Trong khi đó, cộng đồng ủng hộ Bitcoin lại xem đợt sụt giá này là cơ hội. Một người có ảnh hưởng trên nền tảng X cho rằng tình hình hiện tại rất giống năm 2020, ngay trước khi Bitcoin bước vào chu kỳ tăng giá mạnh mẽ. “Đây là cơ hội thứ hai của bạn,” anh ta viết. “Hầu hết mọi người sẽ bỏ lỡ.” Một người khác so sánh biểu đồ giá Bitcoin với vàng và tổng lượng tiền toàn cầu, cho thấy ba đường giá từng song hành hồi đầu năm nhưng hiện tại Bitcoin đã tụt lại, và điều này có thể là tín hiệu cho một đợt bật tăng mạnh. Nhiều người vẫn tin rằng mỗi chu kỳ tăng giá của Bitcoin thường đi kèm một sự kiện bốn năm một lần gọi là “halving”, khi phần thưởng cho thợ đào bị cắt giảm một nửa, tạo ra sự khan hiếm. Lần halving gần nhất diễn ra năm 2024, nên theo chu kỳ, Bitcoin đang bước vào giai đoạn chuẩn bị tăng giá.

Ngay cả ở thị trường tài chính truyền thống, việc xác định lý do tăng giảm giá cũng không dễ dàng. (Trên thực tế, có người còn cho rằng McRib có liên quan đến chỉ số S&P 500.) Nhưng với tiền mã hóa, mọi thứ càng khó hiểu hơn vì giá cả chủ yếu dựa vào niềm tin và những câu chuyện. Bitcoin không có mô hình kinh doanh cụ thể. Giá trị của nó hoàn toàn nằm ở câu chuyện mà người ta gán cho nó. Và đó cũng là thứ bạn có thể vừa suy ngẫm, vừa nhâm nhi cùng khoai tây chiên.