Khi ông Trump sử dụng việc kiểm soát xuất khẩu công nghệ để gây áp lực buộc Trung Quốc cung cấp nam châm đất hiếm, Bắc Kinh đang cho thấy khả năng phát triển công nghệ cao mà không cần đến các dòng chip tiên tiến của Mỹ.

Trong chuyến đi báo chí do chính phủ tổ chức đến hai tỉnh Giang Tô và Chiết Giang trong tháng này — nơi khai sinh công ty A.I DeepSeek — chính quyền Trung Quốc đã mời hàng loạt lãnh đạo doanh nghiệp công nghệ gặp gỡ các phóng viên từ Bloomberg News và nhiều hãng truyền thông quốc tế khác. Thông điệp được đưa ra luôn rất rõ ràng: ngành công nghệ Trung Quốc vẫn đặt mục tiêu thống lĩnh toàn cầu, bất chấp các biện pháp kiềm chế từ phía Mỹ.

Tại thành phố Tô Châu, công ty Magiclab Robotics — mới thành lập hơn một năm — khẳng định đã tự phát triển hơn 90% linh kiện để chế tạo robot hình người. Chủ tịch công ty, ông Wu Changzheng, cho biết phần còn lại gồm bộ vi điều khiển và chip bán dẫn do Trung Quốc và các nguồn nước ngoài cung cấp, nhưng tuyệt đối không sử dụng linh kiện Mỹ.

“Trung Quốc gần như không có điểm yếu trong ngành này,” ông Wu nói khi giới thiệu mẫu robot có kích thước bằng người thật, được thiết kế cho dây chuyền nhà máy. Ông không tỏ ra lo ngại về lệnh cấm xuất khẩu phần mềm thiết kế chip của Mỹ, vì robot của ông chỉ cần loại chip đạt tiêu chuẩn thông thường.

Trong suốt năm ngày tham quan, các doanh nhân từ lĩnh vực dược phẩm sinh học, robot hình người, trí tuệ nhân tạo và ô tô đều nhấn mạnh chiến lược tự chủ công nghệ — những ngành then chốt trong tham vọng của chủ tịch Tập Cận Bình. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc cũng thể hiện sự ủng hộ đối với chính phủ trong bối cảnh Mỹ áp thuế và mở rộng các biện pháp hạn chế công nghệ.

Chuyến đi thể hiện rõ nỗ lực của Bắc Kinh nhằm củng cố niềm tin của nhà đầu tư toàn cầu vào nền kinh tế trị giá 19 ngàn tỉ USD, vốn đang chịu sức ép từ khủng hoảng bất động sản, giảm phát và mức thuế cao nhất từ Mỹ trong một thế kỷ trở lại đây. Dù bước đột phá bất ngờ của DeepSeek hồi đầu năm nay đã chứng minh Trung Quốc có thể sáng tạo trong điều kiện thiếu chip chất lượng cao, nước này vẫn khó bắt kịp Mỹ nếu không được tiếp cận các dòng chip tiên tiến nhất từ Nvidia.

Trong chuyến đi, chính phủ Trung Quốc chủ yếu giới thiệu các doanh nghiệp không phụ thuộc vào chip cao cấp, như AISpeech — đơn vị phát triển công cụ âm thanh và hình ảnh sử dụng A.I tích hợp trong xe ô tô. Tuy nhiên, với các công ty đang phát triển mô hình xe tự động hoặc trí tuệ nhân tạo tổng quát — loại A.I có khả năng tư duy như con người — thì việc có được những dòng chip mới nhất vẫn rất quan trọng.

Tránh đề cập đến các chủ đề nhạy cảm như trợ cấp nhà nước, tám lãnh đạo doanh nghiệp phát biểu trong suốt chuyến đi rằng chiến dịch kiềm chế đà phát triển công nghệ kéo dài nhiều năm của Trung Quốc do Mỹ dẫn đầu không ảnh hưởng quá nhiều. Thay vào đó, họ nhấn mạnh năng lực tự chủ của các công ty, trong khi các quan chức chính phủ theo dõi từ bên lề.

Các lãnh đạo doanh nghiệp đều nói họ đang tận dụng lợi thế trong nước được xem là ít bị gián đoạn — từ nguồn nhân lực dồi dào đến chuỗi cung ứng nội địa khép kín.

Ông Yu Kai, đồng sáng lập kiêm giám đốc khoa học của AISpeech, cho biết công ty hiện có hơn 700 nhân sự làm việc tại các trung tâm nghiên cứu ở Bắc Kinh và Tô Châu, sau khi khởi đầu chỉ với chưa đến 10 người phát triển thuật toán tại Cambridge. Công ty đã lập công ty con tại Thâm Quyến để gần nguồn sản xuất thiết bị thông minh và điều hành một đơn vị ở miền Nam Trung Quốc chuyên phát triển phần mềm cho ô tô do đối tác trong nước sản xuất.

Trước các biện pháp kiểm soát công nghệ ngày càng gắt gao từ Mỹ, ông Tập đã giới hạn việc xuất khẩu nam châm đất hiếm trong những tháng gần đây như một động thái đáp trả ông Trump. Tuần trước, bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick xác nhận Mỹ và Trung Quốc đã ký một văn bản ghi nhận các điều khoản thương mại đạt được tại Geneva tháng trước, bao gồm cam kết của Bắc Kinh trong việc cung cấp đất hiếm — nguyên liệu quan trọng được dùng trong sản xuất turbine gió và máy bay phản lực.

Chủ đề xuyên suốt chuyến đi là sức chịu đựng bền bỉ của nền kinh tế Trung Quốc. Hành trình bắt đầu tại thành phố Nam Kinh, nơi các nhà nghiên cứu công bố số lượng bài báo khoa học cao gấp ba lần so với New York. Các phóng viên được đưa đến Tô Châu rồi sang Chiết Giang bằng tàu cao tốc, khi nội dung thảo luận dần chuyển sang phát triển công nghệ xanh.

Tại Trung Quốc, nhiều ý kiến đang tranh luận về tầm quan trọng của việc tiếp cận các máy sản xuất chip tiên tiến nhất và bộ tăng tốc A.I cao cấp của Nvidia. Ông Nhậm Chính Phi, nhà sáng lập Huawei, gần đây cho rằng các doanh nghiệp Trung Quốc có thể áp dụng các kỹ thuật như xếp chồng chip để đạt được hiệu quả tương đương những dòng bán dẫn hiện đại nhất. Ngoài ra, việc Bắc Kinh chặn hầu hết các dịch vụ A.I đến từ các đối thủ Mỹ cũng giúp doanh nghiệp trong nước không phải cạnh tranh trực tiếp với những tập đoàn hàng đầu của Mỹ.

Ông Julian Mueller-Kaler, giám đốc trung tâm Dự báo Chiến lược thuộc viện Stimson ở Washington, nhận định rằng sau nhiều năm bị siết chặt công nghệ, Trung Quốc buộc phải thể hiện “sự tự tin và ổn định.” Ông cho biết các trung tâm dữ liệu A.I có thể sử dụng loại chip kém hơn để thay thế chip cao cấp, dù điều đó sẽ làm tiêu tốn nhiều năng lượng hơn.

“Lý do khiến Trung Quốc không đáp trả mạnh mẽ sau các lệnh cấm chip cách đây vài năm là vì ở một mức độ nào đó, Bắc Kinh thực sự chấp nhận các hạn chế đó,” ông nói. “Chúng buộc các công ty Trung Quốc phải tự phát triển năng lực và giảm phụ thuộc vào công nghệ Mỹ, điều mà giới lãnh đạo nước này đã muốn làm từ lâu nhưng luôn bị kìm hãm bởi thực tế kinh tế.”

Dù vậy, bất chấp sự tự tin được thể hiện trong chuyến đi, rất ít doanh nghiệp có thể tránh khỏi bị tổn thất khi quan hệ với Mỹ ngày càng xấu đi. Một số lãnh đạo doanh nghiệp trong chuyến đi đã thừa nhận họ đang gặp khó khăn khi chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump tìm cách hạn chế dòng vốn đầu tư của Mỹ vào lĩnh vực công nghệ cao tại Trung Quốc.

“Tác động đến nguồn vốn là rất lớn,” bà Zhang Jinhua, chủ tịch công ty công nghệ sinh học IASO — công ty chuyên phát triển liệu pháp điều trị ung thư cứu người — cho biết. “Tôi luôn dặn đội ngũ của mình đừng hỏi khi nào mùa Đông này kết thúc. Chúng ta phải coi mùa Đông như một phần của bốn mùa và học cách thích nghi với bất ổn kéo dài.”