Mỹ và Trung Quốc đang gia tăng thế đối trọng chiến lược. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết chính quyền Trump sẽ huy động các đồng minh gây sức ép với Bắc Kinh, đồng thời cảnh báo sẽ áp dụng “biện pháp đáp trả bằng sức mạnh thuần túy” nếu Trung Quốc không hành động.

Phía Trung Quốc tin rằng họ đang nắm lợi thế. Giáo sư Josef Gregory Mahoney nhận định Bắc Kinh tự tin có khả năng chống chịu tốt hơn Washington trước các cú sốc từ cuộc chiến thương mại, và rằng ông Trump cần đạt được một thỏa thuận trước mùa mua sắm cuối năm.

Sau khi Trump phát tín hiệu sẵn sàng đàm phán, Phó tổng thống Mỹ JD Vance ngày Chủ nhật tuyên bố kết quả “sẽ tùy thuộc vào phản ứng của Trung Quốc”. Vài giờ sau, Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định sẽ “theo dõi bước đi tiếp theo của Washington”, sau khi đã có các động thái mà họ coi là trả đũa tương xứng.

“Nếu Mỹ tiếp tục đi sai hướng, Trung Quốc sẽ kiên quyết thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình,” người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lâm Kiện nói tại một cuộc họp báo thường kỳ ở Bắc Kinh. Trung Quốc hiện vẫn chưa đáp trả lời đe dọa của Trump áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc, liên quan đến việc Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu đất hiếm, nhưng nói rằng có thể có “ngoại lệ” để thuận lợi cho thương mại.

Bộ trưởng Tài chính Bessent cho biết ông tin cuộc gặp Trump – Tập “vẫn sẽ diễn ra”, và tiết lộ đã có “trao đổi đáng kể trong cuối tuần”. Ông kỳ vọng trong tuần này sẽ có các cuộc họp cấp chuyên viên giữa hai nước, đồng thời Mỹ sẽ vận động đồng minh gây sức ép với Trung Quốc và sẵn sàng “áp dụng biện pháp đối kháng mạnh mẽ” nếu Bắc Kinh không thay đổi.

“Đây là Trung Quốc đối đầu với cả thế giới tự do,” Bessent nói. “Họ đã chĩa một khẩu bazooka vào chuỗi cung ứng và nền công nghiệp của toàn thế giới tự do, và chúng ta sẽ không để yên điều đó.”

Câu hỏi đặt ra lúc này là bên nào sẽ chớp mắt trước.

Chỉ số S&P 500 tăng 1,6% trong phiên thứ Hai, mức tốt nhất kể từ tháng 5, khi giới đầu tư cho rằng đây chỉ là đòn thăm dò chiến lược. Thị trường Trung Quốc vẫn thể hiện sức chịu đựng, với chỉ số CSI 300 giảm nhẹ 0,5%.

Christopher Beddor, Phó giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal Dragonomics, cho rằng rất khó xác định bên nào có nhiều lợi thế hơn, nhưng rõ ràng khu vực xuất khẩu của Trung Quốc có thể chịu được mức thuế khoảng 50%. “Bắc Kinh chỉ thực sự lo nếu thuế vượt quá 100%, còn hiện nay thuế quan không phải ưu tiên hàng đầu,” ông nói thêm. “Các biện pháp về đất hiếm nhằm buộc Mỹ nhượng bộ trong kiểm soát xuất khẩu công nghệ, nhưng không bên nào có lợi nếu đàm phán đổ vỡ hoàn toàn.”

Số liệu thương mại công bố thứ Hai cho thấy xuất khẩu của Trung Quốc tăng nhanh nhất trong sáu tháng, giúp làm giảm tác động của bất kỳ đợt tăng thuế nào từ Mỹ. Tuy nhiên, Trump vẫn còn nhiều công cụ khác, như đe dọa hạn chế Trung Quốc tiếp cận linh kiện máy bay và phần mềm thiết yếu.

Ông Bessent nói trên Fox Business rằng ông dự kiến gặp Phó thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong “ở châu Á” trước cuộc gặp Trump – Tập. Tháng trước, khi căng thẳng chưa bùng nổ, ông từng đề cập Frankfurt là địa điểm cho vòng đàm phán tiếp theo, nhằm gia hạn lệnh đình chiến 90 ngày sẽ hết hiệu lực vào đầu tháng 11. Các cuộc gặp sắp tới được kỳ vọng sẽ đặt nền tảng cho các nhượng bộ mới để hạ nhiệt tình hình.

Theo giáo sư Mahoney, Trung Quốc tin rằng họ đang nắm thế thượng phong, bởi “họ tự tin có thể chịu đựng tốt hơn Mỹ trước các cú sốc thương mại. Trump thì cần một thỏa thuận trước mùa mua sắm và có thể cả trước khi Tòa án Tối cao ra phán quyết về tính hợp pháp của thuế quan mà ông áp đặt.”

Sau khi thỏa thuận đình chiến thương mại đổ vỡ vào tháng 5, khi Washington siết thêm Huawei, Bắc Kinh đã chặn xuất khẩu nam châm đất hiếm, mặt hàng thiết yếu cho từ điện thoại di động đến tên lửa. Trump sau đó nới lỏng một số kiểm soát, đánh dấu sự thay đổi lớn trong cách tiếp cận của Mỹ.

Nếu Mỹ không nhượng bộ ở vòng này, ông Tập có thể tiếp tục làm chậm cấp phép xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ, biện pháp được ban hành đầu năm nay. Tuy nhiên, việc Washington nới lỏng các hạn chế với lý do “an ninh quốc gia” có thể vấp phải phản đối từ phe cứng rắn chống Trung Quốc trong Quốc hội.

Thêm vào đó, Trump chịu áp lực từ nông dân ở các bang quan trọng trong bầu cử, những người cần thị trường cho đậu tương Mỹ mà Trung Quốc không mua. Đồng thời, nếu mất thỏa thuận giữ TikTok hoạt động ở Mỹ, ông sẽ mất một kênh quan trọng để tiếp cận cử tri trẻ trước kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ 2026.

Khung quản lý đất hiếm mới của Bắc Kinh – áp dụng cả với các công ty nước ngoài – phản chiếu các quy định mà Washington nhiều năm áp dụng với chip bán dẫn tiên tiến. Trung Quốc, vốn từng chỉ trích đây là “hành vi vượt quyền tài phán”, nay lại dùng chính chiến thuật của Mỹ để đáp trả.

Nhà kinh tế trưởng Trung Quốc của Nomura, ông Ting Lu, cho rằng Bắc Kinh có thể đang “học theo chính các chiến thuật thương lượng đặc trưng của Trump”, gồm “đưa ra yêu cầu mở đầu cực đoan, khai thác điểm yếu của đối thủ và đe dọa rút lui có tính toán.”

Ông Wu Xinbo Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ thuộc Đại học Phúc Đán, cho biết để cuộc gặp Trump – Tập có thể diễn ra, Mỹ sẽ phải xem xét lại một số hành động sau cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo tháng trước. Trong những tuần gần đây, Mỹ đã tiến hành bước cuối để áp phí cảng đối với tàu Trung Quốc, đồng thời hủy bỏ cơ chế miễn trừ từ thời ông Biden cho phép một số hãng sản xuất chip lớn tiếp tục hoạt động tại Trung Quốc.

“Nếu muốn tổ chức thượng đỉnh, thì phải điều chỉnh quy định và chính sách,” ông Wu nói. “Còn nếu không, cũng được thôi, chúng tôi không cầu xin một cuộc gặp.”