“Tôi không muốn họ chơi trò đất hiếm với chúng ta,” Trump nói trên chiếc Không lực Một hôm Chủ nhật, khi đang trở về Washington từ Florida. Trước đó vài ngày, ông chủ Nhà Trắng đe dọa áp thêm mức thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc sau khi Bắc Kinh tuyên bố sẽ áp đặt kiểm soát toàn diện với khoáng sản này.

Trump cũng nói Mỹ muốn Trung Quốc “ngừng vấn đề fentanyl,” ám chỉ cáo buộc rằng chính quyền Bắc Kinh không kiểm soát được việc xuất khẩu loại ma túy này và các tiền chất của nó, góp phần làm trầm trọng thêm khủng hoảng opioid ở Mỹ. Một yêu cầu quan trọng khác là việc Trung Quốc nối lại nhập khẩu đậu tương của Mỹ.

Hôm thứ Hai, Trump nói thêm rằng ông dự kiến sẽ thảo luận tham vọng lãnh thổ của Trung Quốc đối với hòn đảo tự trị Đài Loan khi gặp Chủ tịch Tập Cận Bình tại Hội nghị Cấp cao Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) ở Hàn Quốc vào tuần tới. Nhà lãnh đạo Mỹ né tránh câu hỏi liệu Trung Quốc có thể đưa ra nhượng bộ thương mại để đổi lấy quyền kiểm soát lớn hơn đối với Đài Loan hay không.

“Tôi cho rằng đó sẽ là một trong những vấn đề, nhưng giờ tôi chưa nói về chuyện đó,” Trump trả lời phóng viên trong cuộc gặp Thủ tướng Australia Anthony Albanese.

Trump nói các thỏa thuận hợp tác quốc phòng với Australia có thể đóng vai trò răn đe hành động quân sự của Trung Quốc đối với Đài Loan, đồng thời hạ thấp khả năng xảy ra xung đột trong khu vực.

“Điều đó không có nghĩa Đài Loan không phải là ‘con cưng’ của ông ấy, vì có lẽ đúng là vậy, nhưng tôi không thấy điều gì sắp xảy ra,” Trump nói về ông Tập.

Tổng thống nhắc lại lời đe dọa sẽ thực hiện tăng thuế với hàng Trung Quốc “nếu không có thỏa thuận” trước hạn chót ngày 1.11, và có thể áp thêm biện pháp khác như ngừng xuất khẩu linh kiện máy bay thương mại. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định sẽ vẫn giữ lịch gặp ông Tập và cho biết giới lãnh đạo Bắc Kinh “rất tôn trọng” Mỹ.

“Tôi nghĩ sau khi kết thúc các cuộc gặp ở Hàn Quốc, Trung Quốc và chúng ta sẽ có một thỏa thuận thương mại thật công bằng và tuyệt vời,” Trump nói tại Nhà Trắng.

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết Mỹ và Trung Quốc sẽ nối lại đàm phán trong tuần này tại Malaysia, sau cuộc họp trực tuyến giữa ông và Phó Thủ tướng Hà Lập Phong hôm thứ Sáu, mà truyền thông nhà nước Trung Quốc mô tả là “một cuộc trao đổi mang tính xây dựng”.

Hơn một tuần trước, Trump từng đe dọa nâng thuế ở mức “chưa từng có” và hủy cuộc gặp trực tiếp đầu tiên với ông Tập kể từ khi trở lại Nhà Trắng, sau khi Trung Quốc tuyên bố kiểm soát chặt xuất khẩu đất hiếm.

Thỏa thuận đình chiến thương mại giữa hai nước dự kiến hết hạn vào ngày 10.11 nếu không được gia hạn. Nhiều tháng ổn định tạm thời trong quan hệ Mỹ - Trung bị đảo lộn gần đây khi Washington mở rộng hạn chế công nghệ và đề xuất áp thuế với tàu Trung Quốc vào cảng Mỹ. Bắc Kinh đáp trả bằng cách siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và các vật liệu chiến lược khác.

Khi được Fox News hỏi về khả năng tăng thuế, Trump nói mức thuế này “không bền vững” nhưng “vẫn có thể chấp nhận”.

Đậu tương từ lâu là đòn bẩy của Trung Quốc trong tranh chấp thương mại. Năm ngoái, nước này mua khoảng 12,6 tỉ USD đậu tương của Mỹ, nhưng năm nay con số đó là 0, do Bắc Kinh chuyển sang mua hàng Nam Mỹ.

Nông dân Mỹ – lực lượng ủng hộ chính trị chủ chốt của Trump – đang ngày càng thất vọng, khi nhiều người hết kho chứa đậu tương tồn và chịu sức ép giá giảm. Họ đang chờ gói hỗ trợ từ Washington, vốn bị đình trệ vì chính phủ đóng cửa.

Tháng 8 vừa qua, Trump từng kêu gọi Trung Quốc tăng gấp bốn lần lượng mua đậu tương, và tuần trước ông đe dọa dừng nhập dầu ăn từ Trung Quốc, cáo buộc Bắc Kinh cố tình “gây khó khăn cho nông dân đậu tương của chúng ta”.

Vấn đề fentanyl được xem là lĩnh vực có thể đạt tiến triển, dù vẫn là điểm nóng trong quan hệ song phương. Đầu năm nay, Trump áp thuế 20% với toàn bộ hàng hóa Trung Quốc do “dòng chảy fentanyl bất hợp pháp” vào Mỹ, cộng thêm với các khoản thuế “Ngày Giải phóng”. Tháng 6, Bắc Kinh siết kiểm soát hai loại hóa chất có thể dùng để sản xuất thuốc này, song vẫn khẳng định việc giải quyết khủng hoảng ma túy là “trách nhiệm của Mỹ”.

Theo ông Tôn Thành Hạo, học giả tại Trung tâm An ninh Quốc tế và Chiến lược thuộc Đại học Thanh Hoa, “những vấn đề Trump nêu ra mang tính cụ thể và có sức cộng hưởng với các nhóm cử tri quyền lực ở Mỹ. Ông tập trung vào các mục tiêu có thể tạo ra thắng lợi nhanh chóng, dễ trình bày với công chúng, thay vì đi sâu vào các cuộc đàm phán phức tạp nhằm thay đổi mô hình công nghiệp của Trung Quốc.”

Tại họp báo ở Bắc Kinh hôm thứ Hai, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Khôn nói “chiến tranh thương mại không có lợi cho bất kỳ bên nào, và hai phía nên đàm phán giải quyết vấn đề trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng và cùng có lợi.”

Trung Quốc cũng đang cố trấn an lo ngại về việc siết xuất khẩu đất hiếm – những vật liệu thiết yếu để sản xuất máy bay chiến đấu, điện thoại thông minh và ghế ô tô – nhằm giảm phản ứng tiêu cực quốc tế.

Tại cuộc họp thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tuần trước, đại biểu Trung Quốc nói với đối tác quốc tế rằng việc siết xuất khẩu sẽ “không làm gián đoạn thương mại bình thường”, và biện pháp này nhằm xây dựng “cơ chế dài hạn” để đối phó với “sự khiêu khích” từ Washington như việc mở rộng lệnh trừng phạt với công ty con của các doanh nghiệp bị liệt vào danh sách đen.

— Với sự hỗ trợ biên tập của Charlie Zhu và Hadriana Lowenkron