Một thẩm phán liên bang vừa ra phán quyết tạm thời ngăn Tổng thống Donald Trump sa thải thống đốc Lisa Cook của cục Dự trữ Liên bang (Fed) , cho phép bà tiếp tục làm việc trong khi theo đuổi vụ kiện phản đối quyết định bãi nhiệm vì cáo buộc gian lận thế chấp của Nhà Trắng.

Bà Cook, chuyên gia kinh tế đang đối mặt cáo buộc pháp lý, vừa giành được thắng lợi đầu tiên khi thẩm phán Liên bang Jia Cobb tại Washington cho phép bà tiếp tục làm việc. Điều này đồng nghĩa với việc bà Cook gần như chắc chắn sẽ tham dự cuộc họp chính sách tiền tệ quan trọng của Fed diễn ra vào ngày 16 đến 17.9, nơi các thành viên sẽ bỏ phiếu quyết định có nên hạ lãi suất hay không.

Bộ Tư pháp Mỹ dự kiến sẽ nhanh chóng kháng cáo, và tòa án Tối cao có thể là bên đưa ra phán quyết cuối cùng.

Thẩm phán Cobb kết luận rằng các cáo buộc sai phạm trong vụ thế chấp dường như không đủ để cấu thành lý do chính đáng (“cause”) theo quy định trongđdạo luật Dự trữ Liên bang để sa thải một thống đốc. Bà cũng cho rằng cách thức bãi nhiệm bà Cook có thể đã vi phạm quyền được xét xử công bằng theo Hiến pháp.

“Cách hiểu đúng nhất về cụm ‘for cause’ là các lý do để bãi nhiệm một thành viên hội đồng Thống đốc Fed phải liên quan trực tiếp đến hành vi trong thời gian đương chức, và liệu người đó có đang thi hành nhiệm vụ được giao một cách hiệu quả và trung thực hay không,” thẩm phán viết trong bản án.

Luật sư của Cook, Abbe Lowell, cho biết quyết định của thẩm phán Cobb “xác nhận và tái khẳng định” tính độc lập của Fed khỏi sự can thiệp chính trị.

“Việc tổng thống sa thải bà Cook một cách bất hợp pháp dựa trên các cáo buộc mơ hồ và chưa được chứng minh sẽ đe dọa sự ổn định của hệ thống tài chính và làm suy yếu pháp quyền,” ông Lowell tuyên bố.

Người phát ngôn của Fed từ chối bình luận, chỉ khẳng định cơ quan này sẽ tôn trọng mọi phán quyết của tòa án và không đứng về bên nào trong vụ kiện. Bộ Tư pháp Mỹ cho biết họ không bình luận về các vụ kiện đang diễn ra hoặc có khả năng xảy ra, bao gồm cả những vụ đang trong quá trình điều tra. Nhà Trắng chưa phản hồi yêu cầu bình luận vào tối thứ Ba (9.9).

Cáo buộc gian lận thế chấp

Tháng trước, ông Trump tuyên bố sa thải bà Cook sau khi giám đốc cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang (FHFA) Bill Pulte cáo buộc bà gian lận khi kê khai hai căn nhà tại Michigan và Georgia đều là “nơi cư trú chính” khi vay thế chấp năm 2021, nhằm hưởng điều kiện vay ưu đãi. Sau đó, Pulte bổ sung thêm một cáo buộc liên quan đến khoản vay thế chấp thứ ba tại bang Massachusetts.

Tranh cãi về việc bà Cook có được tiếp tục tại vị hay không nhanh chóng trở thành tâm điểm trong nỗ lực của ông Trump nhằm siết chặt quyền kiểm soát Fed, cơ quan mà ông nhiều lần thúc giục phải hạ lãi suất. Trong đơn kiện, luật sư của Cook cáo buộc hành động của ông Trump là một màn thao túng quyền lực có thể “gây tổn hại không thể khắc phục” cho nền kinh tế Mỹ. Phía bà Cook cũng khẳng định bà chưa từng gian lận.

Bà Cook cho rằng quyết định sa thải mang động cơ chính trị. Trước đó, ông Trump từng cân nhắc buộc chủ tịch Fed Jerome Powell từ chức vì cho rằng ông Powell không hạ lãi suất đủ nhanh.

“Lỗi hành chính” vô ý?

Luật sư của Cook khẳng định nếu có sai sót, thì đó cũng không phải là hành vi gian lận có chủ đích, và không ai bị thiệt hại. Họ cho rằng đây có thể chỉ là một “lỗi hành chính” và cáo buộc của ông Trump chỉ là cái cớ để sa thải bà.

Sau khi Pulte đưa ra cáo buộc và gửi hồ sơ đến bộ Tư pháp, ông Trump đã viết thư gửi Cook, tuyên bố sa thải bà ngay lập tức vì “hành vi gian dối và có thể mang tính hình sự trong một giao dịch tài chính.” Hiện bộ Tư pháp Mỹ đã mở cuộc điều tra hình sự nhằm xác định liệu Cook có gian lận trong các khoản vay thế chấp hay không.

Trong phán quyết, thẩm phán Cobb cho rằng bài đăng trên mạng xã hội của Pulte cùng thông báo sa thải sau đó của ông Trump không đủ điều kiện để được xem là thông báo chính thức về cáo buộc chống lại bà Cook.

Bà Cobb cũng bác bỏ đề nghị của bộ Tư pháp yêu cầu tạm dừng phán quyết để chờ kết quả kháng cáo, qua đó mở đường cho chính quyền ông Trump đưa vụ việc lên các tòa án cấp cao hơn.

Theo thẩm phán, ít nhất ở thời điểm hiện tại, lợi ích công trong việc bảo vệ tính độc lập của Fed là lý do chính đáng để phục chức cho bà Cook. “Tính độc lập đó đóng vai trò then chốt trong việc giúp hệ thống ngân hàng quốc gia duy trì sự ổn định.”

— Với sự hỗ trợ của Jennifer A Dlouhy và Amara Omeokwe