Tại sao các nhà lãnh đạo khó xác định thời điểm ra đi

Kinh doanh

Tại sao các nhà lãnh đạo khó xác định thời điểm ra đi

Chọn đúng thời điểm để rời bỏ vị trí là một kỹ năng quản lý quan trọng—dành cho cả các chính trị gia lẫn CEO.

Hình ảnh: Lauren Bamford

Tác giả: Beth Kowitt

20 tháng 09, 2024 lúc 11:04 AM

Tháng 7.2024, tổng thống Mỹ Joe Biden từ chỗ là gánh nặng lớn nhất của đảng Dân chủ trở thành người hùng lớn nhất của họ. Khi bày tỏ quyết tâm muốn ở lại lâu hơn nữa, ông đứng trước nguy cơ hủy hoại phần lớn thiện cảm và lòng mến mộ ông đã giành được từ người dân Mỹ suốt hơn 50 năm qua. Nhưng khi rút lui, ông đã định nghĩa lại vai trò của mình chỉ sau một đêm và trở thành biểu tượng cho lòng yêu nước. “Tôi kính ngưỡng vai trò tổng thống, nhưng tình yêu với đất nước của tôi còn lớn hơn,” ông nói trong bài phát biểu ở phòng Bầu dục.

Diễn tiến đó thể hiện một trong những quyết định khó khăn nhất khi nắm quyền lực trong tay: Biết khi nào thì phải buông bỏ. Để vươn lên đỉnh cao, người ta nhiều khi phải hy sinh suốt nhiều thập kỷ—trong trường hợp ông Biden là ba lần ra tranh cử vào Nhà Trắng. Ra đi quá sớm sẽ để lại hối tiếc sâu sắc về những gì còn dang dở. Nhưng ở lại quá lâu có thể hủy hoại di sản vốn đã rất nhọc công mới gầy dựng được.

Biết được khi nào cần buông bỏ là cả một nghệ thuật, mà trong thế giới kinh doanh, thường là điều phải cân nhắc giữa không khí thoải mái và kín đáo của các văn phòng hội đồng quản trị hay lãnh đạo công ty, với các chi tiết được làm rõ cùng các trợ lý và những người tâm phúc. Ở Washington thì không như vậy. Quyết định của ông là ví dụ được mất lớn nhất trong lịch sử hiện đại về những tính toán kiểu này, nhưng nó diễn ra gần như công khai. Đó là lời nhắc nhở sống động rằng những ai đã vươn lên đỉnh cao—đầy quyết tâm vì thành tích quá khứ lâu dài phải đưa ra những quyết định khó khăn—rất thường xuyên phán đoán sai khi xem xét nhiệm kỳ của chính họ.

Sai lầm đầu tiên trong khâu kế nhiệm thường xuất hiện khi nhà lãnh đạo vi phạm thời hạn chót do chính mình đặt ra. Trong chiến dịch tranh cử năm 2020, các trợ lý của ông Biden đã cài cắm ý tưởng với truyền thông rằng ứng viên của họ sẽ là tổng thống chỉ một nhiệm kỳ, khi họ nói với Politico: “Khó thể hình dung ông ấy sẽ tái tranh cử vào năm 2024, khi ông ấy sẽ là tổng thống đầu tiên ngoài tuổi tám mươi.” Hóa ra là không khó hình dung như vậy. Chúng ta không biết thay đổi gì đã khiến ông Biden nghĩ rằng ông đủ sức làm thêm bốn năm nữa, nhưng quả có biết ông lẽ ra nên nghe theo bản năng lúc đầu của mình.

Công bố công khai thời hạn nghỉ hưu không phải là vấn đề gì lớn lao; thực ra, đó thậm chí có thể là dấu hiệu thể hiện quyền lực. “Một vị CEO khôn ngoan sẽ tự xác định giới hạn thời gian cho chính mình,” theo Bill George, cố vấn cấp cao ở trường Kinh doanh Harvard và cựu CEO Medtronic. “Họ không nên đợi tới khi bị đuổi.” Nhưng khi vị CEO giữ ghế một thời gian rồi không tuân thủ, thì nhiều người tài giỏi đang chờ đợi sẽ thấy thất vọng và muốn đi nơi khác để phát triển sự nghiệp.

Bob Iger của Disney tại buổi công chiếu Deadpool & Wolverine ở New York vào ngày 22 tháng 7. Hình ảnh: Dimitrios Kambouris/Getty Images

Ở Walt Disney, trong nhiệm kỳ đầu làm CEO, Bob Iger đã gia hạn hợp đồng nhiều lần tới mức trở thành trò đùa cho nhân viên. “Tôi vẫn nói: Lần này tôi sẽ thực sự ra đi, nhưng tôi nói vậy nhiều lần rồi,” Iger nói vào năm 2019 khi ông thông báo với các nhà đầu tư kế hoạch sẽ rời công ty sau hai năm. Nhưng chuyện đó có lẽ không vui thú gì với các lãnh đạo ở công ty đang chờ thay thế ông. Và tới lúc Iger thực sự sẵn sàng chuyển giao, hội đồng quản trị không còn lại nhiều lựa chọn. Người kế vị được chính Iger lựa chọn, Bob Chapek, chỉ làm được hai năm và phải ra đi sau một loạt sai lầm gây chú ý. Iger sau đó trở lại cương vị đấy và nói ông sẽ chỉ ở lại hai năm—vừa đủ để xoay chuyển tình thế. Không ai ngạc nhiên khi từ đó tới nay ông đã gia hạn hợp đồng tới năm 2026.

Lý do khiến hội đồng quản trị Disney cứ gia hạn với Iger cũng cũ rích: Họ cần thêm thời gian tìm người thay thế. Đúng là thả gà ra đuổi. Không sai, Disney là một tập đoàn lớn và phức tạp, cần nhà lãnh đạo vừa có khả năng thuyết phục được các siêu sao Hollywood, vừa đặt cược thành công những khoản đầu tư nhiều tỉ đô la trong bối cảnh truyền thông và giải trí thay đổi chóng mặt. Nhưng vấn đề còn lớn hơn là mọi ứng viên chất lượng cao đều sẽ lo ngại về cái bóng quá lớn của Iger và thực tế là ông có vẻ không muốn nghỉ hưu, đó là chưa kể phản xạ đã thành không điều kiện của hội đồng quản trị là đưa ông trở lại mỗi khi gặp khó khăn.

Hội đồng quản trị Starbucks cũng thể hiện suy nghĩ rắc rối tương tự, khi hai lần mời lại Howard Schultz, cựu CEO đã làm lâu năm cho hãng mỗi khi họ gặp khó khăn. Xu hướng can thiệp sâu của Schultz—bao gồm cả một bài viết trên LinkedIn gần đây chê bai CEO và ban giám đốc hiện tại—nhiều khả năng khiến ngay từ đầu, công ty đã khó tìm được một CEO mạnh mẽ nhằm thay ông.

2000x1334(1).jpg — Schultz. Hình ảnh: Anna Moneymaker/Getty Images

Trong cả hai trường hợp Schultz và Iger, quyết định để họ trở lại phát đi tín hiệu rằng họ và hội đồng quản trị tin rằng đó là hy vọng duy nhất xử lý được vấn đề. Những công ty khác, bao gồm Boeing, Caterpillar và Target, cũng gửi đi thông điệp tương tự khi hủy bỏ, nâng hoặc tạo ngoại lệ với tuổi hưu bắt buộc để CEO của họ ở lại lâu hơn. Động thái đó rốt cuộc sẽ khiến những nhân tài thực sự thấy họ kém hấp dẫn, và ngụ ý rằng không một ai sẵn sàng thay thế vị sếp hiện giờ. Ông Biden đã phạm sai lầm tương tự khi nói ông phải tiếp tục cuộc đua vì ông có cơ hội tốt nhất để đánh bại Donald Trump và có kinh nghiệm lãnh đạo nước Mỹ trong thời khắc trọng đại hiện giờ. Nhận định đó vô tình nêu ra câu hỏi tại sao ông không nghĩ bà Kamala Harris, người phó của ông và giờ là người kế nhiệm được lực chọn, sẽ đủ sức đảm đương.

Biểu hiện của ông Biden trong cuộc tranh luận của ứng viên tổng thống ngày 27.6 phản ánh điều có lẽ là khó thừa nhận nhất với các nhà lãnh đạo cao tuổi: Năng lực quả có suy giảm cùng tuổi tác. Tất nhiên có những ngoại lệ với quy luật đó (như Warren Buffett), nhưng một nghiên cứu năm 2016 trên chuyên san Journal of Empirical Finance thấy rằng người giữ cương vị CEO cứ già thêm một tuổi, thì giá trị cho cổ đông lại suy giảm 0,34% với các công ty S&P 1500—vốn chủ yếu do các CEO từ 68 tuổi trở lên điều hành. Các công ty có những CEO trẻ nhất (dưới 42) có lợi nhuận hàng năm cao hơn 2,31% so với công ty do những người cao tuổi nhất điều hành (trên 68). (Các nhà nghiên cứu có tính tới những yếu tố kiểm soát thống kê như nhiệm kỳ CEO và thực tế là CEO trẻ hơn thường sẽ thấy những công ty tăng trưởng nhanh hấp dẫn hơn.)

Năng lực tinh thần tất nhiên là một lý do, nhưng hành vi cũng quan trọng. “Thường thì các CEO lớn tuổi hơn lo ngại về di sản hơn và sợ rủi ro hơn,” theo Brandon Cline, giáo sư tài chính ở trường Kinh doanh, đại học Mississippi State, đồng tác giả nghiên cứu.

Nghiên cứu của Cline cũng tìm hiểu chính sách nghỉ hưu bắt buộc, được áp dụng ở 41% các công ty S&P 1500 với ban tổng giám đốc (như chỉ 19% áp dụng với vị trí CEO). Cline và đồng tác giả Adam Yore (trường Kinh doanh Trulaske, đại học Missouri) lúc đầu nghĩ rằng những chính sách này được cổ đông ấn định để buộc các CEO thành tích kém nhưng tham quyền cố vị phải rời ghế. Tuy nhiên, khi so sánh những công ty có CEO đã gần tuổi hưu, họ mới nhận ra tác động tiêu cực của tuổi đời CEO lên thành tích công ty chỉ xuất hiện ở những công ty không có chính sách hưu trí bắt buộc. “Về cơ bản, đó là công cụ hữu hiệu,” Cline nói. “Với những công ty có chính sách nghỉ hưu bắt buộc, chúng tôi không còn thấy tác động tiêu cực gắn với tuổi tác.”

Chuyện lãnh đạo công ty thành tích kém cỏi nhưng vẫn nắm quyền liên quan rất nhiều tới đội ngũ nội bộ của họ. Một số vị sếp tập hợp xung quanh mình chỉ những người che đỡ cho họ trước tin xấu và nói với họ những gì họ muốn nghe. Đã có tin nói các trợ tá gần gũi nhất của ông Biden chỉ được tiếp cận ông rất hạn chế, tới khi có cuộc tranh luận khiến một số người làm việc ở Nhà Trắng cũng ngạc nhiên.

Quốc hội Mỹ ưu ái người già vì tuổi cao ở đó thì được lợi, nên động cơ ngồi lâu là rất mạnh. Đảng Dân chủ dựa vào thâm niên để xác định các vị trí lãnh đạo và chủ tịch ủy ban. (Hạ nghị sĩ của đảng Cộng hòa thường không ngồi lâu, vì họ có giới hạn nhiệm kỳ cho vai trò đó.) Tâm lý kính trọng thâm niên đó cũng thường thấy trong thế giới kinh doanh, với ngoại lệ hiếm có là thung lũng Silicon, nơi tuổi trẻ và tư duy sáng tạo thường hợp làm một. Tất nhiên như vậy thì cũng có vấn đề, như tình trạng văn hóa huynh đệ đàn đúm độc hại của giới công nghệ. Cả doanh giới và chính giới, có lẽ cần cân nhắc trao thêm quyền lực cho những nhà lãnh đạo khi họ còn trẻ, để họ không trở nên tham quyền cố vị khi đã già.

Đọc nhiều

30 doanh nghiệp trong nước đáng theo dõi năm 2025

iKame đưa game Việt ra thế giới bằng công thức mới

Thuế quan của Trump: Hỗn loạn ở một hãng giao nhận

Techcombank đặt mục tiêu tăng trưởng tín dụng 16,4%, tiếp tục hướng tới nhóm đối tượng thu nhập khá

VPBank đặt mục tiêu tăng trưởng tín dụng 25%, nợ xấu xuống dưới 3% năm 2025

Thuế quan của Trump giáng đòn mạnh vào ngành sản xuất châu Á

Những bộ pin khổng lồ đang thay đổi lưới điện toàn cầu

Không dễ cứu thị trường bất động sản Trung Quốc

Mỹ và Trung Quốc nối lại đàm phán thương mại giữa căng thẳng thuế quan

Câu chuyện đầu tư của ba thế hệ

Lý do khó đo lường tác động của AI đối với năng suất lao động

Muốn đi xa, hãy đi cùng nhau

Hai nỗi lo của hàng xuất khẩu sang Mỹ

Cơn sốt matcha toàn cầu khiến Nhật Bản rơi vào tình trạng thiếu hụt

Đồ uống bớt ngọt để thuyết phục người dùng trẻ tại Việt Nam

Theo phattrienxanh.baotainguyenmoitruong.vn

https://phattrienxanh.baotainguyenmoitruong.vn/tai-sao-cac-nha-lanh-dao-kho-xac-dinh-thoi-diem-ra-di-52546.html