Chính quyền ông Trump đã thực hiện nhiều thay đổi đáng kể về chính sách AI của Mỹ, mở đường cho Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) mua chip từ Nvidia và Advanced Micro Devices (AMD) — những mặt hàng chip với công nghệ tiên tiến nhất hiện nay trong việc phát triển và vận hành phần mềm, dịch vụ trí tuệ nhân tạo (AI).

Trước đây, Mỹ áp đặt các hạn chế nghiêm ngặt đối với việc cung cấp công nghệ chip AI cho khu vực này, như một phần trong các biện pháp kiểm soát toàn diện nhằm ngăn chặn Trung Quốc sở hữu công nghệ AI của Mỹ.

Những hạn chế nào đã được gỡ bỏ?

Bộ Thương mại Mỹ ngày 13 tháng 5 thông báo sẽ hủy bỏ quy định “khuếch tán AI” (AI diffusion) từng được ông Joe Biden ban hành. Quy định này dự kiến có hiệu lực từ ngày 15 tháng 5. Chính quyền ông Trump hiện đang xây dựng một phương án mới và có thể sẽ chuyển sang đàm phán các thỏa thuận song phương với từng quốc gia, theo những người nắm rõ vấn đề.

Đồng thời, Bộ Thương mại Mỹ cũng đưa ra hướng dẫn khẳng định việc sử dụng chip Ascend của Huawei — dòng chip AI của Trung Quốc — “ở bất kỳ đâu trên thế giới” đều vi phạm quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Cơ quan này cũng cảnh báo về việc sử dụng chip AI của Mỹ để đào tạo và triển khai mô hình AI của Trung Quốc.

Saudi Arabia và UAE sẽ nhận được gì?

Saudi Arabia đã thành lập công ty Humain, đơn vị tiên phong trong việc phát triển hạ tầng AI của quốc gia này. Theo một thỏa thuận được công bố trong chuyến thăm của ông Trump tới vùng Vịnh, Humain sẽ nhận “hàng trăm nghìn” bộ xử lý tiên tiến của Nvidia trong vòng năm năm tới, bắt đầu với 18.000 chip GB300 Grace Blackwell và công nghệ mạng InfiniBand của Nvidia.

Một công ty công nghệ Mỹ là Global AI cũng dự kiến hợp tác với Humain trong thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD, theo một nguồn tin am hiểu vấn đề. Amazon và Humain cũng sẽ đầu tư 5 tỷ USD vào một “khu AI” tại Saudi Arabia. Công ty Cisco của Mỹ cũng sẽ hợp tác với Humain và công ty AI G42 có trụ sở tại Abu Dhabi, UAE.

Washington cũng đang cân nhắc một thỏa thuận cho phép UAE nhập khẩu hơn một triệu chip Nvidia tiên tiến, với 500.000 chip mỗi năm từ nay đến 2027. Khoảng một phần năm số chip này sẽ được dành cho G42, phần còn lại sẽ được cung cấp cho các công ty Mỹ đang xây dựng trung tâm dữ liệu tại UAE.

Tại sao các quốc gia này cần chip của Mỹ?

Saudi Arabia và UAE đang nỗ lực phát triển công nghệ AI — lĩnh vực được coi là chìa khóa để tăng cường khả năng cạnh tranh trong quốc phòng, sản xuất hiện đại và dịch vụ tiêu dùng. Hai quốc gia này lo ngại bị tụt hậu và sẵn sàng đầu tư lớn vào hạ tầng AI. Các chip của Nvidia, và một phần từ AMD, hiện là giải pháp hàng đầu trong việc xử lý lượng dữ liệu khổng lồ để tạo ra phần mềm và dịch vụ AI tiên tiến.

Lý do nới lỏng hạn chế là gì?

Bộ Thương mại Mỹ trong một tuyên bố của mình cho biết các quy định dưới thời chính quyền ông Biden "sẽ làm suy yếu mối quan hệ ngoại giao của Mỹ với hàng chục quốc gia.”

Nvidia và các công ty khác đã tích cực vận động tại Washington, lập luận rằng các hạn chế xuất khẩu chip không chỉ không hiệu quả mà còn phản tác dụng. Họ cho rằng việc hạn chế quyền tiếp cận công nghệ Mỹ gián tiếp giúp cho các công ty đối thủ như Huawei nhảy vào và cung cấp các giải pháp thay thế dù còn hạn chế nhưng đang ngày càng hoàn thiện. Điều này không chỉ làm giảm doanh thu của các công ty Mỹ, mà còn ảnh hưởng đến khả năng duy trì lợi thế công nghệ của họ, khiến các quốc gia khác có cơ hội phát triển công nghệ vượt ngoài tầm ảnh hưởng của Mỹ.

Họ lập luận rằng nếu hạ tầng AI của các nước khác sử dụng sản phẩm từ các công ty Mỹ, Washington có thể giám sát và tác động đến các hệ thống đó nhiều hơn.

Có phải tất cả đều đồng tình?

Không. Một thành viên chủ chốt trong Ủy ban Đặc biệt về Trung Quốc của Hạ viện Mỹ — người đã nhiều lần cảnh báo về mối liên hệ giữa G42 với Huawei và các công ty Trung Quốc khác — đã bày tỏ sự lo ngại. "Chúng ta cần có các biện pháp bảo vệ trước khi tiến hành thêm bất kỳ thỏa thuận nào," dân biểu John Moolenaar, lãnh đạo cấp cao của đảng Cộng hòa trong ủy ban, viết trên mạng xã hội X.

Các công ty công nghệ Mỹ có gì để mất?

Việc xây dựng hạ tầng cho cái gọi là “AI có chủ quyền” đang trở thành mục tiêu mới của nhiều công ty công nghệ. Thuật ngữ này đề cập đến nỗ lực của các chính phủ nhằm đảm bảo rằng dữ liệu và khả năng xử lý AI tiên tiến được triển khai trong lãnh thổ quốc gia của họ. Đối với các nhà sản xuất chip, đây là cơ hội để giảm sự phụ thuộc vào chi tiêu từ một số tập đoàn lớn của Mỹ. Những tập đoàn này, được gọi là "hyperscalers" — bao gồm Microsoft, Amazon và các công ty cùng ngành — hiện đang thống trị lĩnh vực đầu tư vào trung tâm dữ liệu AI. Họ cũng đang phát triển chip nội bộ có thể thay thế sản phẩm của Nvidia hoặc AMD.

Tại sao Trung Đông trở thành tâm điểm?

Trong suốt nhiều năm qua, Saudi Arabia và UAE đã nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào việc xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch và xem AI như một công cụ giúp đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa kinh tế. Hai quốc gia này sở hữu nguồn lực tài chính dồi dào và sẵn sàng đầu tư mạnh tay — một yếu tố quan trọng vì cơ sở hạ tầng AI rất tốn kém. Mỗi chip Nvidia có thể có giá lên tới hàng chục nghìn USD, và để xây dựng một hệ thống cạnh tranh, cần kết nối ít nhất hàng chục nghìn con chip này thông qua mạng lưới và hệ thống làm mát đắt đỏ. Toàn bộ năng lực tính toán này tiêu thụ lượng điện năng khổng lồ. Saudi Arabia và UAE có lợi thế nhờ nguồn điện giá rẻ từ nhiên liệu hóa thạch và đang mở rộng sản xuất nguồn năng lượng tái tạo.

Mỹ được gì từ việc nới lỏng kiểm soát AI?

Các sáng kiến AI được công bố cùng lúc với hàng loạt thỏa thuận khác có lợi cho các công ty Mỹ trong chuyến thăm của Tổng thống Trump tới khu vực. Ông Trump và Thái tử Saudi Mohammed bin Salman tuyên bố các thỏa thuận này trị giá 1.000 tỷ USD, nhưng con số thực tế dường như chỉ khoảng 300 tỷ USD, bao gồm 142 tỷ USD từ các hợp đồng bán vũ khí.

Ngoài ra, Saudi Arabia còn đạt được thỏa thuận mua 4,8 tỷ USD máy bay chở khách từ Boeing thông qua công ty cho thuê máy bay AviLease. Cố vấn của ông Trump, Elon Musk, cho biết Saudi Arabia đã đồng ý cho phép sử dụng dịch vụ Starlink của ông trong lĩnh vực hàng không và vận tải hàng hải. Trước chuyến thăm của ông Trump, Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đã phê duyệt thương vụ bán khoảng 1,4 tỷ USD vũ khí cho UAE.