Chuyên đề

Mỹ cắt giảm nghiên cứu không gian, Trung Quốc hưởng lợi

Valentina Fuentes và Bruce Einhorn • 05/09/2025 06:30

Nếu không có thêm kinh phí để hỗ trợ xây dựng kính thiên văn và hoạt động nghiên cứu, Mỹ có nguy cơ đánh mất vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực này.

Khi mặt trời lặn ở rìa phía nam sa mạc Atacama, Chile, gió nổi lên, nhiệt độ giảm đột ngột, và vùng đồi núi xung quanh bắt đầu mờ dần. Chỉ trong vài phút, trời đã tối đen như mực, không một ánh đèn pha ô tô nào lọt vào tầm mắt trên khắp cảnh quan rộng lớn, đầy đá sỏi. Ở độ cao 2.600 mét, những đỉnh núi này nằm kẹp giữa dãy Andes và Thái Bình Dương, cách thủ đô Santiago khoảng một ngày lái xe, được xếp vào hàng những nơi khô cằn và khắc nghiệt nhất trên trái đất. (Thật nể phục những con cáo đơn độc hay đàn lạc đà không bướu sống giữa những bụi cây cằn cỗi.) Tuy nhiên, với Chuck Claver, đây là thiên đường. Từ đỉnh núi, ông có thể nhìn thấy các thiên thể điểm xuyết trên bầu trời đêm với độ sáng vô song. Ánh sáng của các hành tinh, ngôi sao và thiên hà xa xôi hầu như không bị lu mờ bởi ô nhiễm ánh sáng hay độ ẩm.

Claver là nhà khoa học hệ thống tại đài thiên văn Vera C. Rubin, công trình nghiên cứu tiên tiến cao tám tầng do chính phủ Mỹ tài trợ, tọa lạc trên một trong những đỉnh núi Atacama này. Được đặt theo tên nhà thiên văn học tiên phong người Mỹ, Rubin thuộc về một trung tâm toàn cầu gồm ít nhất 10 kính thiên văn hiện đại ở khu vực nổi tiếng với bầu trời đêm khô, trong và yên tĩnh. Để đổi lấy giấy phép hoạt động trong nước và một số ưu đãi về thuế, các đài thiên văn do nước ngoài hậu thuẫn dành một phần công suất kính thiên văn cho các nhà thiên văn học Chile sử dụng.