Những người xây dựng công nghệ thường yêu thích một vòng phản hồi tốt, và tuần này Nvidia Corp. cùng OpenAI đã tạo ra một vòng trị giá 100 tỉ đô la.

Nvidia đầu tư số tiền này vào OpenAI như một phần trong kế hoạch xây dựng trung tâm dữ liệu, có khả năng nắm 2% cổ phần thông qua đợt giải ngân đầu tiên 10 tỉ đô la. Vòng tuần hoàn tiếp diễn khi đầu tháng này OpenAI cam kết chi 300 tỉ đô la cho dịch vụ điện toán đám mây từ Oracle Corp., công ty cũng mua chip từ Nvidia. Song song đó, Nvidia rót 5 tỉ đô la vào Intel Corp., còn OpenAI đang hoàn thiện cấu trúc pháp nhân mới với nhà đầu tư quan trọng nhất là Microsoft Corp.

Chi phí khổng lồ để phát triển hệ thống AI khiến vận mệnh của những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới đan xen chặt chẽ, gần như “cận huyết”. Với một số người, đây là tín hiệu rõ ràng của một bong bóng. Nhưng điều đó chưa hẳn là trọng tâm. Vấn đề lớn hơn là sự tập trung công nghiệp đáng lo ngại, gần như chắc chắn sẽ khiến những người chơi mới bị loại khỏi thị trường, trong khi mối quan tâm chính sách ngày càng mờ nhạt. Nvidia hiện là công ty có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới với 4,5 nghìn tỉ đô la, còn OpenAI là công ty công nghệ tư nhân lớn nhất, và việc hai bên “chống lưng” cho nhau đang đẩy các chi phí tiềm ẩn về lâu dài, từ việc tập trung tài nguyên, kìm hãm cạnh tranh cho tới làm lu mờ nỗ lực hoạch định chính sách.

Cổ đông Nvidia đã đẩy cổ phiếu công ty tăng 4% sau thông tin về quan hệ hợp tác mới, bởi họ biết những thỏa thuận kiểu này đang củng cố vị thế thống trị của hãng trong cơn sốt AI. Nhiều người dễ cho rằng sự hưng phấn đó phản ánh sự coi nhẹ nguy cơ bong bóng. Tuy nhiên, Azeem Azhar, một nhà phân tích AI độc lập, gần đây đã chỉ ra nhiều lý do để tin rằng thị trường sẽ ổn trong ít nhất vài năm tới.

Ví dụ, chi tiêu cho AI dù khổng lồ nhưng không làm méo mó những mảng lớn của nền kinh tế như các bong bóng trước đây. Phần lớn nguồn vốn đến từ các hãng công nghệ hạ tầng quy mô lớn, như Microsoft hay Alphabet Inc., thay vì từ nợ rủi ro. Doanh thu của các công ty AI là thực – và đang tăng trưởng. OpenAI kỳ vọng doanh thu năm nay sẽ tăng gấp ba, đạt 12,7 tỉ đô la (ChatGPT có thể đạt 1 tỉ người dùng trước cuối năm), trong khi đối thủ Anthropic cũng có doanh thu thường niên hơn 5 tỉ đô la.

Dù vậy, những con số này chỉ là “giọt nước trong biển lớn” so với chi phí AI dự kiến trong tương lai. Morgan Stanley ước tính tổng chi tiêu cho trung tâm dữ liệu toàn cầu sẽ đạt 2,9 nghìn tỉ đô la giai đoạn 2025–2028, tương đương GDP của Pháp. Một báo cáo gần đây của Bain & Co., cũng đưa ra con số tương tự cho chi phí điện toán, đồng thời cảnh báo doanh thu ngành AI sẽ thiếu hụt hàng trăm tỉ đô la để bù đắp.

Tuy nhiên, một số tổ chức khác dự báo doanh thu từ genAI sẽ tăng tốc. Các nhà phân tích của Citigroup Inc. ước tính doanh thu của các nhà phát triển mô hình AI sẽ tăng 483%, đạt 780 tỉ đô la vào năm 2030 so với khoảng 43 tỉ đô la hiện nay. Morgan Stanley dự báo con số này đạt 1,1 nghìn tỉ đô la vào năm 2028. Để bù đắp 1,5 nghìn tỉ đô la còn thiếu cho chi phí điện toán, Morgan Stanley cho rằng các ngân hàng sẽ tham gia thông qua tín dụng tư nhân và chứng khoán hóa tài sản.

Nếu tin rằng hệ thống tài chính hiện nay đủ vững để gánh khoản chi phí đó trong khi doanh thu genAI bắt kịp, thì có thể đồng quan điểm với Azhar rằng bong bóng chưa vỡ ngay, và kỷ nguyên lợi nhuận công nghệ chưa từng có cùng nguồn vốn dồi dào sẽ tạo lớp đệm cho tham vọng khổng lồ của những người như Sam Altman, Mark Zuckerberg và Jensen Huang, người dự đoán đầu tư toàn cầu vào hạ tầng AI sẽ đạt từ 3 đến 4 nghìn tỉ đô la vào năm 2030.

Hệ quả tăm tối hơn lại khó định lượng với thị trường, nhưng giới khởi nghiệp và nhà hoạch định chính sách sẽ cảm nhận rõ, khi những thỏa thuận chồng chéo đang củng cố quyền lực cho một nhóm nhỏ tập đoàn công nghệ. Cơn bùng nổ AI tạo sinh dường như chưa xây dựng được một hệ sinh thái sôi động với nhiều startup hay doanh nghiệp tầm trung đổi mới, mà thay vào đó, các bước phát triển lớn đều nằm sau “bức tường” tài chính khổng lồ mà gần như không ai khác có thể vượt qua.

Và khi Nvidia ngày càng có đòn bẩy lớn hơn đối với OpenAI (thậm chí có thể đòi ghế trong hội đồng quản trị), Altman lại ràng buộc OpenAI với những cam kết tài chính phức tạp hơn, đặt ưu tiên mở rộng hạ tầng khổng lồ lên trên tầm nhìn lợi ích công cộng mà ông đề ra khi thành lập công ty. Các cam kết mới nhất của OpenAI về an toàn trẻ em và kiểm soát của phụ huynh với ChatGPT có nguy cơ bị bỏ qua, trong khi áp lực từ các nhà đầu tư quyền lực hơn buộc công ty phải tăng doanh thu, rất có thể bằng cách đưa quảng cáo vào ChatGPT.

Altman đã thừa nhận rằng chúng ta đang ở trong một dạng bong bóng AI, khi nói (một cách đúng đắn) rằng hiện tượng này xảy ra khi “những người thông minh trở nên quá phấn khích vì một hạt nhân của sự thật”. Nhưng với nguồn vốn dồi dào và các nhà đầu tư khổng lồ, bản thân OpenAI dường như đủ sức vượt qua bất kỳ cú sụp đổ nào. Điều đó có thể khiến cổ đông của các tập đoàn công nghệ lớn an tâm, nhưng với các startup và người dùng thông thường, nó đồng nghĩa quyền lực và cơ hội ngày càng tập trung vào tay một số ít gã khổng lồ.