Nổi tiếng là “kẻ cuối cùng trụ lại” sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008, CEO của JPMorgan Chase & Co. nghiễm nhiên trở thành người chiến thắng sau cuộc hỗn loạn. Chính quyền cuối cùng đã phải dựa vào ông dù điều đó đồng nghĩa ngân hàng lớn nhất nước Mỹ lại càng lớn hơn chỉ sau một đêm.

Với nhiều người ở Phố Wall và Washington, quy mô và mức độ phức tạp của JPMorgan khiến nó trở thành ngân hàng "quá lớn để sụp đổ," và điều đó khiến họ mất ngủ. Nhưng Dimon cũng là vị CEO mà bộ trưởng Tài chính Janet Yellen biết bà có thể dựa vào khi cần được hỗ trợ từ các ngân hàng hàng đầu trong nước, để cứu vãn tạm thời ngân hàng First Republic vào đầu năm nay. Rồi ngày 1.5.2023, chính JPMorgan đã đề nghị với công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC) một giải pháp ít đau đớn nhất nhằm giải quyết đống hỗn loạn, với những điều khoản thỏa thuận tình cờ cũng có lợi cho chính JPMorgan.

Giới lãnh đạo ngân hàng đã lập tức xầm xì rằng động thái của Dimon thời gian này gợi lại thời của nhân vật mà ngân hàng này được đặt theo tên: J. Pierpont Morgan. Vào giữa thời khủng hoảng năm 1907, ông đã nhốt các chủ ngân hàng đối thủ vào thư viện của mình, và bắt họ cứu viện các định chế tài chính nhằm ngăn chặn một cuộc rút tiền hàng loạt (bank-run). Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) được thành lập vài năm sau đó để hệ thống không còn phải dựa vào một ngân hàng hay một chủ ngân hàng quá nhiều nữa.

Dẫu vậy, JPMorgan vẫn một lần nữa phải đứng ra dàn xếp.

“Đây là thời của Jamie Dimon,” Mike Mayo, nhà phân tích ở Wells Fargo & Co. và là người hay chỉ trích ông, nói. “Nhà vua một thời kiêm nhà vua tương lai của giới ngân hàng đã xuất hiện.”

First Republic, ngân hàng ở California chuyên phục vụ những khách hàng giàu có, sụp đổ sau khi lãi suất tăng khiến giá trị tài sản của họ - cụ thể là các khoản vay thế chấp mua nhà dài hạn lớn mà họ bảo lãnh, giảm xuống mức giá đáy.

JPMorgan đồng ý trả cho FDIC 10,6 tỉ đô la Mỹ để mua lại First Republic, giành quyền kiểm soát số tài sản trị giá 208 tỉ đô la Mỹ và lượng tiền gửi 92 tỉ đô la của ngân hàng này.

Nhờ những thủ thuật kế toán, JPMorgan sẽ ngay lập tức ghi nhận mức lãi 2,6 tỉ đô la từ vụ mua lại - cho thấy Dimon đã thương lượng được một thỏa thuận tốt đẹp ra sao.

Vài giờ sau khi vụ mua lại được công bố, Dimon cử hai chiếc máy bay chở đầy các lãnh đạo ngân hàng, bao gồm bốn người cấp dưới tin cẩn nhất của ông - Jenn Piepszak, Marianne Lake, Ben Walter and Kristin Lemkau - tới trụ sở của First Republic ở San Francisco.

Đồng thời, ông dự tính tham dự một cuộc họp trực tuyến với khoảng 230 cố vấn tài sản còn lại của First Republic nhằm mời họ ở lại với JPMorgan.

Với một số nhà quan sát, những hành động của Dimon thật bất ngờ. Họ nhớ lại những năm tháng ông than phiền về khó khăn khi phải xử lý các vụ mua lại Bear Stearns và Washington Mutual ở đỉnh điểm cuộc khủng hoảng lần trước.

Nhưng các giám đốc cấp cao nhất của JPMorgan ở chốn riêng tư nói từ đầu tháng 3.2023 rằng nếu cơ hội mở ra để mua lại First Republic với giá phải chăng, JPMorgan sẽ không bỏ qua.

First Republic là một khách hàng đã lâu năm, và cơ sở khách hàng giàu có của ngân hàng này hợp với chiến lược tăng trưởng của Dimon. Và thế là trong suốt vờ kịch này, nơi nào First Republic cầu viện, thì Dimon đều có mặt.

Vào tháng 3.2023, khi ngân hàng Silicon Valley (SVB) sụp đổ và những người gửi tiền đang hoảng hốt ở First Republic bỏ chạy, bộ phận khách hàng doanh nghiệp của Dimon đã đề nghị với First Republic khoản tín dụng giải cứu ít nhất 20 tỉ đô la Mỹ để họ sống tiếp. (Số tiền hóa ra thấp hơn nhiều sau khi Fed công bố kế hoạch của riêng họ giúp tăng thanh khoản cho các ngân hàng.)

Rồi khi First Republic tiến dần tới bờ vực, cá nhân Dimon đã giúp thuyết phục những ngân hàng lớn nhất ở Mỹ gửi 30 tỉ đô la tiền mặt của chính họ vào ngân hàng này nhằm giúp ổn định tình hình tài chính ở đó.

Lãnh đạo mảng ngân hàng đầu tư dưới quyền ông đã tới ngân hàng đang gặp nạn, đưa ra nhiều ý tưởng tư vấn nhằm giúp First Republic củng cố lại tài chính và tìm người mua.

Nhưng cuối cùng, sau khi đã rõ là ngân hàng này không thể sống sót, Dimon lại huy động hàng trăm nhân viên để tập hợp được một mức chào giá cạnh tranh nhằm mua lại First Republic.

Những đối thủ cạnh tranh đều để ý tất cả các cách thức của JPMorgan khi can dự vào quá trình này. CFO Jeremy Barnum nói với cánh nhà báo ở một cuộc họp báo qua điện thoại rằng JPMorgan có một nhóm nhân viên chuyên trách các lợi ích của JPMorgan và một nhóm khác chuyên tư vấn cho First Republic.

“Đã có những rào cản quản trị phù hợp cũng như quản trị xung đột lợi ích tương ứng,” ông nói. “Những nhóm này làm việc tách biệt. Tình hình là như vậy.” Chỉ mình JPMorgan mới có thể thâu tóm một ngân hàng sụp đổ ở quy mô như thế. Thật ra, chỉ mình họ đưa ra lời đề nghị mua lại First Republic trong mọi ngân hàng lớn ở Mỹ.

Bank of America Corp., từng có lúc sở hữu First Republic, quyết định không đưa ra đề nghị chính thức sau khi FDIC mời họ xem thử bản cân đối tài chính của First Republic. Citigroup Inc. và Wells Fargo, do các án phạt vì vi phạm quy định, thậm chí còn không được mời.

Những ngân hàng khác cũng đã ra giá - PNC, Fifth Third và Citizens - kết hợp lại còn chưa bằng 1/3 quy mô của JPMorgan. FDIC được yêu cầu chọn bên mua ít tốn kém nhất cho quỹ bảo hiểm chính của họ, và gần như không ai ngạc nhiên khi đề nghị tốt nhất là từ JPMorgan.

Ngay cả với sự hậu thuẫn của một số hãng quản lý tài sản lớn nhất thế giới, các ngân hàng còn lại đều không thể đưa ra một đề nghị để mua đứt First Republic từ tay nhà nước.

Dimon đã dành ra nhiều năm xây dựng một khối tiền bạc khổng lồ - một ngân hàng trung ương dẫn đầu thị trường trong hầu hết hạng mục kinh doanh, đồng nghĩa công ty ông đã có những nhóm chuyên trách quản lý chính các loại tài sản mà họ sẽ mua lại từ First Republic.

Lấy ví dụ với danh mục 20 tỉ đô la Mỹ trái phiếu chính quyền địa phương của First Republic: JPMorgan hiện đang là một trong những nhà kinh doanh chứng khoán của thị trường này.

Và bộ phận khách hàng cá nhân của công ty rất thành thạo mời chào các khoản cho vay thế chấp mua nhà khổng lồ, bởi họ có lợi thế trong hiểu biết về tích tụ những khoản vay cầm cố chỉ trả lãi cho kỳ hạn quy định, chính nghiệp vụ đã khiến First Republic rơi vào khủng hoảng.

“Khi họ xem xét để xác định mức chi phí thấp nhất, một khía cạnh FDIC có thể nghĩ tới là: Anh có chuyên môn trong những lĩnh vực mà chúng tôi trông đợi anh sẽ quản lý không? Trong trường hợp này cụ thể là: Anh có bộ phận trái phiếu địa phương không? ” Greg Hertrich, giám đốc chiến lược tiền gửi ở Nomura, nhận định.

“Nếu không, thì tôi không nghĩ anh sẽ là một giải pháp tốt. Làm sao anh quản lý được một danh mục trái phiếu địa phương 20 tỉ đô la Mỹ?”

Và vì vậy mà FDIC - chấp nhận ngoại lệ với quy tắc thông thường không để một ngân hàng khổng lồ mua lại một đối thủ nhỏ hơn - đã trao hết chìa khóa vào tay Dimon.

Một thỏa thuận hẳn là có tính đảo lộn với những ngân hàng đã trả giá khác lại chẳng hề đáng kể với JPMorgan. Tổng tài sản của ngân hàng này làm tròn không khác gì trước vụ mua lại: 4 nghìn tỉ đô la Mỹ.

“Chúng ta cần những ngân hàng lớn, thành công trong nền kinh tế lớn và thịnh vượng nhất thế giới,” Dimon nói với các phóng viên trong một cuộc họp báo qua điện thoại.

“Chúng tôi có năng lực hỗ trợ các khách hàng của mình, là những thành phố, trường học, tiểu bang, bệnh viện, chính quyền. Chúng tôi cung cấp dịch vụ ngân hàng cho nhiều nước. Chúng tôi cung cấp dịch vụ ngân hàng cho IMF. Chúng tôi cung cấp dịch vụ ngân hàng cho Ngân hàng Thế giới. Ta cần những ngân hàng lớn thành công, và ai nghĩ rằng điều đó không tốt cho Hợp chủng quốc Hoa Kỳ thì có thể gọi trực tiếp cho tôi.”

Rất nhiều những người chỉ trích vị thế hiện tại của JPMorgan sẽ làm kẹt đường dây điện thoại của Dimon.

Anat Admati, giáo sư trường Thạc sĩ Kinh doanh, Đại học Stanford, lo ngại rằng các ngân hàng nói chung có xu hướng chấp nhận quá nhiều rủi ro và những ngân hàng lớn khó cai quản hơn, do để họ sụp đổ sẽ gây ra thảm trạng.

Bà cho rằng thỏa thuận bán First Republic “có thể là cách dễ nhất để đối phó với những vấn đề tức thời và tối thiểu hóa chi phí cho FDIC và gián tiếp cho xã hội, nhưng về dài hạn, nó khuyến khích xu hướng trì hoãn giải quyết vấn đề, điều vốn luôn là vấn nạn trong lĩnh vực ngân hàng cùng giới quản lý trong lĩnh vực này.

Sau khi thỏa thuận đã chốt, cổ phiếu các ngân hàng địa phương tiếp tục giảm; giới đầu tư nghĩ hệ thống tài chính nói chung vẫn đang căng thẳng.

Dẫu vậy, ở cột mốc hai thập kỷ dẫn dắt JPMorgan, Dimon, 67 tuổi, đang nhiều quyền lực hơn bao giờ hết. Câu hỏi ai là người sẽ thay thế ông - trò cá cược được ưa thích nhất ở Phố Wall - giờ có thêm ngụ ý mới: Liệu có ai đủ sức hay không?