Kể từ khi ra mắt vào năm 2009, loạt phim Avatar của James Cameron luôn giữ một vị trí khá lạ lùng trong đời sống văn hóa đại chúng. Đây là những bộ phim thuộc hàng “khủng” nhất trong lịch sử điện ảnh. Phần đầu tiên vẫn giữ kỷ lục phim có doanh thu cao nhất mọi thời đại, với hơn 2,9 tỉ USD. Phần tiếp theo, Avatar: The Way of Water, ra mắt năm 2022, hiện đứng thứ ba.

Tuy nhiên, Avatar cũng thường xuyên trở thành trò cười.

Lý do nằm ở chỗ loạt phim này quá nghiêm túc. Trong sử thi viễn tưởng từng được giới phê bình ca ngợi và nhận đề cử Oscar này, gần như không có chỗ cho mỉa mai hay tự giễu. Câu chuyện diễn ra trên hành tinh Pandora, nơi sinh sống của tộc Na’vi, những sinh vật da xanh với chiếc mũi giống mèo. Phim xoay quanh gia đình, bảo vệ môi trường và niềm tin rằng cái thiện sẽ chiến thắng cái ác.

Người ta thường nói Avatar không để lại “dấu ấn văn hóa”. Ý kiến này cho rằng hàng tỉ USD doanh thu không thể chuyển hóa thành một cộng đồng người hâm mộ bền vững, không có câu thoại kinh điển hay nhân vật được nhớ mãi về sau. Nghịch lý ở chỗ, chính nhận xét rằng Avatar “không có dấu ấn văn hóa” lại được lặp đi lặp lại không ngừng.

Dù vậy, năm 2025 có lẽ lại là thời điểm hoàn hảo để Avatar trở lại rạp.

Avatar: Fire & Ash, công chiếu ngày 19.12, xuất hiện đúng lúc ngành điện ảnh ngày càng đề cao sự chân thành thay vì hoài nghi. Đây là một năm mà khán giả, giới phê bình và các nhà làm phim cùng lựa chọn hy vọng thay cho bi quan, chọn sự tử tế thay cho vẻ cợt nhả rẻ tiền.

Tinh thần này cũng được nhắc đến tại Liên hoan phim Cannes hồi tháng 5, khi đạo diễn người Na Uy Joachim Trier nói rằng “sự dịu dàng là punk mới” trong buổi trò chuyện về bộ phim Sentimental Value. Tác phẩm sau đó giành giải Grand Prix, giải thưởng quan trọng thứ hai của liên hoan. Trier đưa ra nhận định này khi chia sẻ động lực cá nhân làm phim, xoay quanh một gia đình làm nghệ thuật ở Oslo đang rạn vỡ. Tuy nhiên, tinh thần ấy cũng phản chiếu rõ tâm thế chung của nhiều nhà làm phim ở nhiều thể loại khác nhau trong năm nay.

“Sự chia rẽ, giận dữ và chủ nghĩa nam tính phô trương không phải con đường mà chúng ta nên đi,” ông nói. Quan điểm này được thể hiện rõ trong bộ phim về một đạo diễn từng nổi tiếng, do Stellan Skarsgård thủ vai, đang tìm cách hàn gắn mối quan hệ với cô con gái là diễn viên, do Renate Reinsve đóng. Cùng tinh thần ấy cũng xuất hiện trong một tác phẩm tưởng chừng rất khác, như Superman, bom tấn mùa Hè của vũ trụ DC.

Bộ phim do James Gunn đạo diễn, thu về hơn 616 triệu USD toàn cầu, cũng xây dựng hình ảnh Kal-El dựa trên ý niệm “sự dịu dàng là punk mới”. Nhân vật là người ngoài hành tinh đến từ Krypton, ban ngày làm nhà báo Clark Kent tại tòa soạn Daily Planet, ban đêm trở thành Superman giải cứu thế giới. Trong một cảnh quan trọng, Superman trò chuyện với bạn gái là nữ phóng viên cứng cỏi Lois Lane, do Rachel Brosnahan thủ vai. Lois nói với Clark rằng anh không hề “punk rock”.

“Em luôn nghi ngờ mọi thứ và mọi người,” cô nói. “Còn anh thì tin vào mọi thứ và nghĩ rằng bất kỳ ai anh gặp cũng đều đẹp đẽ.”

Superman đáp lại: “Có khi đó mới là punk rock thật sự.”

Bộ phim chọn khắc họa nhân vật chính như một con người mạnh mẽ bằng trái tim hơn là cơ bắp, dù anh sở hữu sức mạnh siêu phàm. Superman nhận được phản hồi tích cực từ cả giới phê bình lẫn khán giả, đạt 83% trên Rotten Tomatoes, và được xem là cách tiếp cận thuyết phục hơn so với phiên bản trước do Henry Cavill đóng. Man of Steel năm 2012 chỉ đạt 57%.

Một bom tấn siêu anh hùng khác trong mùa Hè, The Fantastic Four: First Steps của Marvel, cũng kể một câu chuyện lành mạnh, dù có phần an toàn, về giá trị của sự gắn kết gia đình trước những thử thách tưởng như không thể vượt qua. Trong phim, Sue Storm do Vanessa Kirby đóng sinh con ngoài không gian và cuối cùng được chính đứa con sơ sinh sở hữu siêu năng lực cứu sống. Tác phẩm thu về 521 triệu USD trên toàn cầu.

Ngay cả Predator: Badlands, ra rạp tháng 11, cũng tiết chế bớt sự tàn bạo vốn gắn liền với thương hiệu này để nhường chỗ cho những sắc thái mềm mại hơn. Trong bộ phim của Dan Trachtenberg, một chiến binh Yautja bị ruồng bỏ, do Dimitrius Schuster Koloamatangi thủ vai, đã hợp tác với một robot lanh lợi do Elle Fanning đóng. Qua đó, anh dần nhận ra giá trị của tinh thần đồng đội, thay vì chỉ hành động đơn độc như trước. Phim nhanh chóng trở thành tác phẩm có doanh thu cao nhất lịch sử loạt Predator, cho thấy khán giả sẵn sàng đón nhận những thợ săn hung bạo nhưng được pha thêm chút ngọt ngào.

Trong nhiều năm, các bom tấn Hollywood thường chạy theo sự gai góc hoặc vẻ nghiêm trọng thái quá. Phiên bản trước của vũ trụ DC đại diện cho xu hướng thứ nhất, còn Marvel là ví dụ tiêu biểu cho xu hướng thứ hai. Giờ đây, các nhà làm phim đang viết lại những câu chuyện này cho một thời đại bị bao phủ bởi quá nhiều tin tức ảm đạm. Và điều đó đang phát huy tác dụng.

“Tôi nghĩ chính cảm giác chán chường trước thế giới hiện tại đã vô tình khiến bộ phim trở nên có sức nặng và hấp dẫn hơn,” James Gunn nói với The New York Times khi nhắc đến Superman. Việc đưa sự mềm mại vào các thương hiệu lâu đời đang giúp các hãng phim làm mới hình ảnh của mình. Và có lẽ, đó cũng là mảnh đất màu mỡ nhất để Avatar tiếp tục nở rộ.

Jeff Bock, chuyên gia phân tích truyền thông cấp cao tại Exhibitor Relations, cho biết trong email gửi Bloomberg rằng sự chân thành không phải lúc nào cũng mang lại doanh thu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp then chốt, yếu tố này vẫn có thể tạo nên thành công thương mại, trong đó có Predator: Badlands. “Khả năng thành công sẽ cao hơn khi sự chân thành được cân bằng với những yếu tố thu hút khán giả như hành động, thương hiệu quen thuộc và bề dày lịch sử của loạt phim, thay vì thay thế hoàn toàn những yếu tố đó,” Bock nhận định.

Tinh thần của một “năm của sự chân thành” có lẽ được thể hiện rõ nét nhất qua một trong những hiện tượng văn hóa lớn nhất mang tên KPop Demon Hunters. Bộ phim hoạt hình của Netflix nhanh chóng trở thành cơn sốt nhờ các ca khúc cực kỳ bắt tai, cùng thông điệp truyền cảm hứng về việc sống thật với bản thân. Sức lan tỏa của bộ phim lớn đến mức nó trở thành tác phẩm được xem nhiều nhất trong lịch sử nền tảng này. Và nếu bạn quen một phụ huynh có con nhỏ luôn đòi bật phim này lên xem đi xem lại, bạn sẽ hiểu vì sao.

KPop Demon Hunters là một trong số ít phim của Netflix được phát hành ngoài rạp. Tác phẩm đã dẫn đầu phòng vé trong một cuối tuần ảm đạm, dù không có sự hậu thuẫn từ các chuỗi rạp lớn như AMC.

Một cú hit lớn khác trong mảng giải trí dành cho thiếu nhi là Zootopia 2, phần tiếp theo của bộ phim Disney ra mắt năm 2016. Chỉ trong hai tuần đầu công chiếu, phim đã thu về hơn 600 triệu USD trên toàn cầu. Là một chuyến phiêu lưu đầy màu sắc với các loài động vật được nhân hóa, bộ phim tiếp tục gửi gắm thông điệp rõ ràng về việc gạt bỏ định kiến và học cách chung sống hài hòa với những người khác biệt.

Ngay cả những tác phẩm nghiêm túc, hướng đến khán giả trưởng thành, cũng được xây dựng với một tinh thần lạc quan. One Battle After Another của Paul Thomas Anderson, bộ phim nói về sự vỡ mộng của các nhà hoạt động cấp tiến, kết thúc bằng cảnh nhân vật nữ chính Willa, do Chase Infiniti thủ vai, lựa chọn tiếp tục đấu tranh cho điều cô tin tưởng khi bước vào một cuộc biểu tình dưới cơn mưa. Tác phẩm mang màu sắc châm biếm, với hình ảnh một giáo phái da trắng thượng đẳng mang tên Christmas Adventurers. Tuy nhiên, cốt lõi của phim vẫn là câu chuyện về một người cha, do Leonardo DiCaprio đóng, đang cố gắng bảo vệ con gái mình, và về một phụ nữ trẻ tiếp nối di sản của cha mẹ trong nỗ lực làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn. Bộ phim hiện được xem là ứng cử viên hàng đầu cho giải Phim xuất sắc nhất tại Oscar.

Không phải tất cả những bộ phim này đều nhằm giúp khán giả quên đi thực tại. Ngay cả Superman, một tác phẩm thể hiện rõ lập trường chống Trump, cũng dành nhiều thời lượng để nói về những vấn đề rất đời thường. Dù vậy, các bộ phim này đều lựa chọn một tông màu chủ đạo thiên về sự ấm áp, dù với một số người, nó có hơi sến súa. Chúng không giúp khán giả trốn khỏi thực tại, mà mang đến một khoảng lặng vừa đủ để tin rằng điều tốt đẹp vẫn còn đó ngoài kia, dù chỉ là ở trong phim.

Chính vì vậy, Avatar trở nên đặc biệt phù hợp vào thời điểm này.

Trong phần phim mới nhất, Cameron giới thiệu một nhóm Na’vi tàn bạo mang tên “người Tro”. Thủ lĩnh của họ là Varang, do Oona Chaplin thủ vai, một nữ tù trưởng đầy thù hận, sẵn sàng đốt trụi Pandora chỉ vì cô thích. Tuy nhiên, Fire & Ash từ chối chủ nghĩa hư vô đó và quay trở lại với những chủ đề quen thuộc của Cameron, bao gồm bảo vệ môi trường và chống chủ nghĩa thực dân.

Ông tiếp tục đưa vào phim tất cả những yếu tố ngô nghê vốn đã trở thành nét đặc trưng của loạt Avatar. Có những con cá voi ngoài không gian mang tên Tulkun, giao tiếp bằng thứ ngôn ngữ được phụ đề bằng phông chữ Papyrus. Có một cậu thiếu niên loài người tên Spider, do Jack Champion đóng, nói chuyện bằng thứ tiếng lóng của thập niên 1990. Và không thể thiếu những chi tiết xoay quanh các sợi tua phép thuật mọc ra từ bím tóc của người Na’vi.

Cameron vẫn tạo ra được những khoảnh khắc thực sự gây choáng ngợp, dù đôi lúc ông lặp lại các mô-típ quen thuộc từ The Way of Water. Dù vậy, việc quay trở lại vùng đất này vẫn mang lại cảm giác được an ủi. Sau cùng, ở đó, thứ tâm linh màu xanh lam ấy vẫn luôn chiến thắng cỗ máy quân sự công nghiệp của loài người.

Có lẽ giờ đây khán giả đã có thể chấp nhận rằng Avatar chạm đến trái tim người xem toàn cầu không chỉ nhờ hình ảnh ngoạn mục, mà còn nhờ sự tử tế và tinh thần tích cực toát ra từ chính thế giới mà nó xây dựng. Phần còn lại của điện ảnh đại chúng đơn giản là đang tìm cách bắt kịp tinh thần ấy.