Hơn 1,6 triệu nhà giao dịch bị buộc phải thanh lý vị thế, trong đó phần lớn tập trung ở các loại tiền mã hóa nhỏ ngoài Bitcoin và Ether – nhóm được gọi là altcoin, nơi tỷ lệ đòn bẩy cao hơn và thanh khoản yếu hơn nhiều.

Sau cú sụt giảm lớn nhất trong một ngày của thị trường, giới giao dịch và các công ty phân tích vẫn đang cố tìm câu trả lời cho câu hỏi: ai đã bị “thổi bay”? Liệu có một tổ chức lớn nào đó bị xóa sổ hoàn toàn, hay chỉ là hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ chứng kiến tài sản của họ tan biến?

Matthew Hougan, Giám đốc đầu tư của Bitwise Asset Management, cho biết: “Chúng tôi đã kiểm tra rộng rãi qua các kênh đối tác và không thấy ai bị ảnh hưởng ngoài biến động giá thông thường. Dĩ nhiên có thể phải mất thêm thời gian để phát hiện, nhưng tôi chưa nghe thấy vụ nổ nào lớn cả.”

Các cuộc trao đổi của Bloomberg với những nhà tạo lập thị trường lớn cũng không tìm thấy bằng chứng nào về một “cá mập” sụp đổ, dù nhiều người nghi ngờ rằng chắc hẳn có ai đó chịu thiệt hại nặng.

Khác với thị trường truyền thống, giao dịch ký quỹ trong tiền mã hóa được vận hành bằng thuật toán: khi tài sản thế chấp giảm, hệ thống tự động bán. Chính cơ chế này khiến biến động giá lan rộng nhanh chóng, đặc biệt khi thông báo của ông Trump được đưa ra vào cuối tuần nghỉ lễ tại Mỹ – thời điểm chênh lệch múi giờ khiến lượng người mua bán tích cực rất ít.

Đợt thanh lý chủ yếu diễn ra ở nhóm altcoin, nơi thanh khoản cực thấp. Ông Zaheer Ebtikar, nhà sáng lập quỹ Split Capital, nhận định: “Gần như không có thanh khoản cho altcoin ngoài 5–10% sổ lệnh, nhất là bên mua. Khi một tài sản sụp mạnh, cùng lúc nhiều mã khác cũng rơi, các nhà tạo lập thị trường mất đồng bộ và thị trường gần như tê liệt.”

Sàn giao dịch Hyperliquid, dù nhỏ hơn Binance, lại ghi nhận giá trị giao dịch bị “xóa sổ” lớn nhất trong đợt bán tháo – khoảng 10 tỉ USD, theo dữ liệu của CoinGlass. “Hyperliquid có khối lượng thanh lý vị thế mua lớn nhất, nhưng thanh khoản lại thấp nhất để hấp thụ,” ông Ebtikar nói.

Một cơ chế quản lý rủi ro gọi là auto-deleveraging (ADL) cũng góp phần làm tình hình tệ hơn. ADL được thiết kế để tự động đóng các vị thế sinh lời hoặc có đòn bẩy cao khi khối lượng thanh lý vượt quá giới hạn bảo hiểm của sàn. Dù giúp bảo vệ sàn khỏi thua lỗ trong biến động cực đoan, cơ chế này lại bị giới giao dịch chỉ trích là khiến đợt bán tháo thêm nghiêm trọng.

Ông Spencer Hallarn, Giám đốc toàn cầu mảng giao dịch OTC tại công ty GSR, nhận định: “Cơ chế này không hề đơn giản, đặc biệt với các nhà đầu tư có danh mục phức tạp. Các nhà cung cấp thanh khoản định lượng hoặc giao dịch trung lập thị trường có thể bị đóng vị thế thắng quá sớm, khiến danh mục mất cân bằng và buộc họ phải điều chỉnh rủi ro rất nhanh.”

Một thực thể duy nhất hưởng lợi là Hyperliquid Provider (HLP) – một quỹ cộng đồng tách biệt với sàn, cho phép nhà đầu tư góp vốn để đóng vai trò tạo lập thị trường hoặc thanh lý cưỡng bức. Theo dữ liệu công khai, HLP thu về hơn 30 triệu USD lợi nhuận trong ngày bán tháo bằng cách tiếp quản và đóng các vị thế thua lỗ.

Ông Tarun Chitra, đồng sáng lập công ty mô hình rủi ro Gauntlet Networks, đặt vấn đề: “Câu hỏi là ai nên chịu lỗ – sàn giao dịch, quỹ thanh khoản, hay các nhà giao dịch?” Ông cho rằng thuật toán của Hyperliquid ưu tiên HLP hơn so với nhà đầu tư cá nhân, đồng thời lưu ý một số altcoin hàng đầu không sử dụng đòn bẩy nhiều, cho thấy cú sụt chủ yếu đến từ bán tháo thực tế sau thông báo của ông Trump.

“Cách altcoin bị bán tháo giống một cuộc khủng hoảng tài chính hơn là một vòng xoáy giảm đòn bẩy thông thường,” ông nói. “Nó bị chi phối bởi áp lực bán giao ngay chứ không chỉ do thanh lý ký quỹ. Tôi tin rằng có ai đó đã phải giải thể hoặc sụp đổ.”

Theo ông Edward Chin, Giám đốc điều hành quỹ đầu cơ Parataxis, dù thị trường đã hồi phục phần nào, toàn bộ mức độ thiệt hại sẽ cần vài ngày để lộ rõ. “Tôi nghi ngờ trong những ngày tới sẽ có tin về các quỹ bị vỡ hoặc các nhà tạo lập thị trường chịu tổn thất lớn,” ông nói.