Dù phải đến tháng 10 năm nay mùa Thu mới chính thức chạm ngõ New York, nhưng giờ thì không thể nhầm lẫn được nữa. Dấu hiệu hiện diện khắp nơi: những con phố không còn phảng phất mùi “phô mai hảo hạng” từ rác thải phân hủy; ai cũng nói háo hức đi ăn tối nhưng lịch hẹn thì kín đặc đến tận tháng 11; đám học sinh cấp ba chen chúc trên các toa tàu điện ngầm và hét ầm lên. (Tại sao lại la hét nhiều thế?)

Và tất nhiên, các anh chàng làm tài chính đã bắt đầu mặc áo khoác Barbour.

Chi tiết cuối có lẽ là tín hiệu tinh tế nhất, nhưng lại bền bỉ theo thời gian. Đây là một truyền thống preppy đặc trưng của vùng Đông Bắc nước Mỹ, có gốc gác như bao thứ khác từ nước Anh. Trang phục Barbour có lịch sử từ năm 1894, khi ông John Barbour, một người Scotland, bắt đầu kinh doanh áo khoác dầu cho thủy thủ và ngư dân làm việc trong thời tiết khắc nghiệt ở đông bắc nước Anh. Đến thập niên 1930, áo khoác của hãng trở thành đồng phục tiêu chuẩn cho người lái xe máy và lính tàu ngầm Hoàng gia Anh. Về sau, công ty được cấp “royal warrant” vì các thành viên hoàng gia thường xuyên mặc áo Barbour khi đi lội bùn ở điền trang Balmoral luôn ẩm ướt tại Scotland.

Ngày nay, chiếc áo khoác Barbour là dấu hiệu nhận diện một tầng lớp, dành cho những người mà công việc hiếm khi phải đối mặt với thời tiết xấu. Ở giới nhà giàu vùng duyên hải, áo Barbour càng cũ lại càng thể hiện đẳng cấp. Miếng vá vuông thô ráp có thể gợi lại tai nạn với cây thông Noel năm nào, còn vết bạc màu nơi vai là dấu tích của những năm tháng đeo ba lô thời đại học. Nhưng chỉ người mặc mới biết hết câu chuyện đằng sau chiếc áo.

Áo Barbour không hẳn là đẹp. Nó trông như một món đồ sinh ra để làm việc, và làm tốt việc đó. Với giá khoảng 400 USD, nó không đắt hơn bao nhiêu so với một chiếc Patagonia. Nhưng nếu bạn sở hữu một chiếc, nhiều khả năng là do mẹ bạn mua cho, và bạn đã mặc nó hàng chục năm rồi. Khóa đồng to bản của Barbour gần như không bao giờ kẹt. Lớp lót tartan mềm mại giữ ấm vừa đủ. Cổ áo thì chẳng bao giờ nằm đúng vị trí, tạo nên vẻ gì đó hơi phóng khoáng. Nếu bạn cần tay áo dài hơn, Barbour sẵn sàng may thêm vài phân vải cotton, điều mà tôi ước hãng nào cũng làm được.

“Một trong những điểm đặc biệt của thương hiệu là chúng tôi luôn được nghe câu chuyện đi kèm với chiếc áo,” Paul Stephan, phó chủ tịch phụ trách marketing khu vực Bắc Mỹ của Barbour, chia sẻ. “‘Cha mẹ tôi mua cho tôi chiếc này,’ hoặc ‘ông bà tôi truyền lại cho tôi.’ Có những chiếc đã được mặc suốt 40, 50 năm.”

Bí quyết nằm ở chỗ: người ta có thể giữ áo Barbour hàng chục năm vì có thể đem đi đánh sáp lại, giống như đánh bóng giày hay phủ sáp xe hơi. Việc này giúp áo chống nước tốt hơn, bảo dưỡng lớp vải bên trong và bảo vệ bề mặt khỏi bị hao mòn.

Trước đây, bạn chỉ có thể gửi áo về hãng hoặc mang đến cửa hàng Barbour hay Orvis để được đánh sáp. Giờ đây, nhiều cửa hàng bán lẻ như Nordstrom cũng cung cấp dịch vụ này. Bạn có thể nhận lại áo sau khoảng bốn tuần, nhanh hơn nhiều so với vài năm trước. Ngoài ra, bạn có thể trực tiếp đến cửa hàng Barbour tại khu Georgetown ở Washington hoặc Upper East Side ở New York để xem quá trình đánh sáp tận mắt. (Nhân viên sẽ đặt áo lên bàn làm nóng, dùng miếng bọt biển quét sáp nóng lên áo. Quá trình chỉ mất khoảng 15 phút và, bất ngờ thay, rất thư giãn, giống như xem video ông Fred Rogers kể về cách làm ra bút sáp màu.)

Mỗi năm vào cuối tháng 9, tôi đều đăng lên Instagram nhắc mọi người đi tẩm sáp áo. Nhiều người nhắn lại hỏi “Bạn đang nói cái gì thế?”, nhưng cũng có người trả lời: “Cảm ơn, tôi thường nhớ ra thì đã muộn mất rồi.”

Bí mật nho nhỏ này đang lan rộng, vì người tiêu dùng ngày càng yêu thích những món đồ có “dấu vết thời gian”, dấu hiệu cho thấy món đồ đã được sử dụng và yêu quý. Mùa hè vừa rồi, tạp chí GQ có bài viết về trào lưu Gen Z đổ xô đi săn túi LL Bean Boat and Tote cũ kỹ, sờn rách, với giá hàng trăm USD, trong khi mẫu gốc chỉ có giá khoảng 40 USD. Việc “làm cũ” nó thì chẳng tốn xu nào. Tôi thực sự bất ngờ. Ai mà ngờ cái tủ đựng giày lấm bùn nhà tôi lại chứa cả kho hàng trị giá ngàn USD như thế?

Nhà tôi có quá trời túi tote của LL Bean, nhưng bản tính tằn tiện kiểu Đông Bắc đã ăn sâu bén rễ khiến chúng tôi không nỡ vứt cái nào đi. Cách đây hơn mười năm, có người tặng vợ chồng tôi một chiếc tote làm quà mừng nhà mới, với địa chỉ được thêu hẳn bên hông… nhưng lại nhầm số nhà. Dĩ nhiên là chúng tôi vẫn dùng nó. Và giờ thì tôi mừng vì đã không bỏ đi, bởi những vết cà phê và sữa bột trẻ em từng khiến tôi thở dài rồi tìm cách phớt lờ, hóa ra lại làm chiếc túi thêm phần “giá trị”.

Nếu bạn thấy chiếc Barbour của mình đã quá tả tơi, không còn hợp gu preppy của bản thân nữa, thì đừng lo. Hãng sẵn sàng mua lại nó với giá quy đổi 80 USD. Sau đó, những người thợ lành nghề của Barbour sẽ vá, tẩm sáp và sửa lại chiếc áo cho gần như mới, rồi đưa vào chương trình “Re-Loved” đã được hãng triển khai từ năm 2019. Thỉnh thoảng, họ còn cố tình dùng vải tartan hoặc miếng vá màu tương phản để tăng cá tính cho sản phẩm. Theo hãng, hàng ngàn chiếc áo, với giá khởi điểm 325 USD, đã được bán ra thông qua chương trình này.

“Chúng tôi nhận áo về, làm sạch, sửa chữa để nó gần như mới trở lại, nhưng vẫn giữ được cái ‘tính cách’ của một món đồ đã có chủ. Và hiện nay, đó là thứ được thị trường cực kỳ ưa chuộng,” Stephan nói. “Nhiều người đến thẳng khu Re-Loved ngay từ đầu, một phần vì mức giá dễ tiếp cận hơn. Nhóm khách trẻ, như sinh viên đại học, vốn đã quen với việc mua đồ secondhand. Chương trình này giúp chúng tôi trở thành một phần của lối sống đó.”

Từ đầu năm nay, nhà thiết kế Paul Smith cũng hợp tác với Barbour để tạo ra dòng áo Re-Loved riêng, nằm trong bộ sưu tập “Paul Smith loves Barbour”, với các chi tiết như miếng vá màu tím, dáng áo phóng khoáng và không thể thiếu những đường kẻ sọc nổi bật.

Việc tôn vinh những món đồ “xộc xệch đáng yêu” này khiến tôi nhớ lại thời còn nhỏ, lúc tôi nghĩ không có gì ngầu bằng việc lục lọi cuối tủ đồ của bố để mặc chiếc quần jeans cũ mềm như bơ, rách bươm từ thời đại học. Giờ tôi cũng đang giữ lại vài chiếc jeans sờn của mình cho con gái đúng vì lý do đó. Rồi đến một ngày, bọn trẻ sẽ nhìn vào dấu in hình chữ nhật của chiếc iPhone hằn bên đùi trái và cười rúc rích với nhau qua… máy truyền suy nghĩ. Tôi thật sự mong chờ ngày đó.

Tất nhiên, các hãng đồ jeans đã cố gắng tái tạo vết rách đầu gối hay nếp nhăn đùi suốt nhiều thập kỷ. Nhưng khi những “dấu vết thời gian” được tạo ra trong nhà máy, chúng hiếm khi trông thật. Đó cũng là một phần sức hút của chương trình Secondhand do Levi Strauss ra mắt vào năm 2020: mua lại jeans cũ, tăng vòng đời sản phẩm, rồi bán lại với giá thấp hơn. Nhờ đó, một chiếc quần có “cá tính” thật sự được truyền tay với mức giá hợp lý.

Nhiều hãng Mỹ khác cũng tham gia vào làn sóng Re-Loved này, như Coach, Carhartt, Patagonia, Arc’teryx và Filson. Tất cả đều hướng đến người tiêu dùng Gen Z và millennials, những người luôn khẳng định rằng họ chọn mua dựa trên độ bền và tính bền vững của sản phẩm.

Thật vậy, với sự bùng nổ của các nền tảng bán đồ secondhand trong những năm gần đây, cùng niềm yêu thích của Gen Z dành cho các món đồ có dấu vết sử dụng, thế hệ trẻ đang ngày càng trân trọng vẻ đẹp của thời gian. Ngay cả trong giới sưu tầm túi xách và đồng hồ, nơi mà suốt nhiều năm người ta đổ xô tìm đồ “full box” để bán lại với giá cao nhất, nay những nhà sưu tập nghiêm túc lại miệt mài săn lùng trên eBay và các trang vintage, để tìm những món có dấu ấn riêng biệt.

“Tôi nghĩ người trẻ đã quá mệt với thế giới số. Mọi thứ quanh họ đều làm từ kỹ thuật số. Thế nên họ mới cảm thấy nhớ nhung thời tiền công nghệ. Đồ đã qua sử dụng, đồ cổ, tất cả đều gợi nhớ về thời đó,” Tony Traina chia sẻ. Anh là tác giả bản tin Substack nổi tiếng Unpolished, một cái tên phản ánh xu hướng mới trong giới sưu tầm đồng hồ: Ưu tiên sự nguyên bản, không đánh bóng, không tân trang, thậm chí giữ lại cả vết trầy xước nhẹ. “Người ta đánh giá cao những vết mòn tự nhiên theo năm tháng, thay vì những món đồ trông nhân tạo, bóng bẩy kiểu hàng trưng bày.”

Gần đây, tôi vừa sửa chiếc đồng hồ Girard-Perregaux đời 1956 ở tiệm WatchCheck và ghi rõ trên phiếu: “KHÔNG ĐÁNH BÓNG.” Dây kim loại Speidel đã tróc hết màu vàng, mài dần theo năm tháng thành màu rơm sáng chính là điểm tôi yêu thích nhất ở chiếc đồng hồ này. Tuần rồi, tôi cũng đem chiếc áo Barbour đi tẩm sáp lại tại cửa hàng Madison Avenue ở Manhattan và biết được rằng suốt mùa Thu năm nay sẽ có các buổi bán hàng pop-up tại Bloomingdale’s ở New York, Chicago và Norwalk, Connecticut. Những sự kiện này sẽ trưng bày các món Re-Loved đã được làm lại, và nhiều mẫu thật sự rất đáng yêu.

Tôi khuyên bạn nên thử ghé một trong các buổi pop-up ấy. Như vậy, khi ai đó khen bạn vì chiếc áo khoác “mới lạ độc đáo”, bạn có thể mỉm cười và trả lời một cách tỉnh bơ: “Cái áo cũ này đó!”