Những đòn công kích từ Tổng thống Donald Trump, cộng với việc chính phủ Mỹ đóng cửa, đang đẩy các cơ quan thống kê vốn đã thiếu ngân sách vào tình thế khó khăn hơn. Hệ quả là doanh nghiệp, nhà đầu tư và các bên liên quan mất đi một kim chỉ nam quan trọng để theo dõi diễn biến kinh tế. Dữ liệu tư nhân không thể thay thế hoàn toàn. Nếu tình trạng này kéo dài, nước Mỹ sẽ phải gánh hậu quả.

Một ví dụ rõ ràng là dữ liệu việc làm trong tuần này, hay đúng hơn là sự vắng mặt của nó. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 2019 chính phủ Mỹ phải đóng cửa, buộc giới đầu tư phải dựa vào báo cáo việc làm của ADP Research. Trên Phố Wall, báo cáo của ADP thường chỉ đóng vai trò như bản xem trước cho báo cáo việc làm chính thức do chính phủ công bố vào thứ Sáu đầu tiên mỗi tháng. Nhưng tháng này, trong bối cảnh chính phủ ngừng hoạt động, báo cáo của ADP lại trở thành nguồn tham khảo chính.

Tuy nhiên, kết quả báo cáo lại gây hoang mang nhiều hơn là mang đến câu trả lời. Theo ADP, khu vực tư nhân mất 32.000 việc làm trong tháng 9, thấp hơn tất cả các dự báo trong khảo sát của Bloomberg. Ban đầu, thị trường phản ứng nhẹ: Hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ giảm, lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm hạ 7 điểm cơ bản. Nhưng đến cuối buổi sáng, tâm lý hoài nghi lan rộng khiến cổ phiếu tăng ngược lại và lợi suất cũng hồi phục.

Cần lưu ý rằng ADP từ lâu vốn hiếm khi dự đoán chính xác số liệu việc làm phi nông nghiệp, và báo cáo lần này còn bất thường hơn nữa. Thực tế, ADP đã hiệu chỉnh báo cáo Dữ liệu Việc làm Quốc gia của mình dựa trên số liệu khảo sát hàng quý của Cục Thống kê Lao động (BLS). Việc này khiến số lượng việc làm bị giảm đi 43.000.

Từ đó, hai vấn đề lớn được phơi bày. Thứ nhất, không nên vội kết luận chỉ dựa trên con số tiêu đề của một báo cáo đơn lẻ. Thứ hai, dữ liệu của chính phủ vẫn là nền móng cho hầu hết các thống kê tư nhân. Những ai tin rằng dữ liệu tư có thể tự đứng vững nên tìm hiểu lại cách chúng được tạo ra.

Điều này không có nghĩa là chỉ trích ADP. Dữ liệu của họ từ trước đến nay vẫn đóng vai trò bổ trợ quan trọng. Vấn đề nằm ở bản chất công việc thu thập dữ liệu: Vừa phức tạp, vừa tốn kém, đòi hỏi nguồn nhân lực lớn và mức độ chính xác cao. Dữ liệu tư nhân cập nhật theo thời gian thực hiện đang ngày càng hữu ích với những người có quyền tiếp cận, thường là các quỹ đầu cơ hoặc nhà phân tích thị trường như tôi. Tuy nhiên, không phải ai cũng có cơ hội đó. Dù chất lượng dữ liệu đang được cải thiện, người dùng lâu năm đều hiểu rằng sai số vẫn tồn tại. Và cũng giống như ADP, các tổ chức tư nhân thường xuyên điều chỉnh dữ liệu của mình dựa trên thống kê từ chính phủ.

Ngoài ra, còn nhiều lĩnh vực quan trọng đối với chính sách công và nghiên cứu học thuật mà khu vực tư nhân không thể, hoặc không muốn, tham gia vì không thấy lợi nhuận. Đồng nghiệp của tôi tại Bloomberg Opinion, Kathryn Anne Edwards, từng chỉ ra rằng dữ liệu về các nhóm dân cư thiểu số như phụ nữ hay người dân vùng nông thôn thường không được quan tâm. Một người khác, Beth Kowitt, cũng viết về tình trạng thiếu hụt “dữ liệu nữ giới” trong hệ thống, ngay cả với BLS. Chỉ một chính phủ thực sự coi trọng những dữ liệu này mới có thể khắc phục tình trạng đó.

Tất nhiên, BLS cũng không hoàn hảo. Năm ngoái, cơ quan này từng bị chỉ trích vì cung cấp dữ liệu nhà ở không đồng đều cho một nhóm người dùng “siêu cấp.” Ngay cả trước khi chính phủ đóng cửa, ngân sách và nhân sự eo hẹp đã buộc BLS phải “làm nhiều với ít,” khiến nhiều người lo ngại về độ tin cậy của dữ liệu.

Thay vì hỗ trợ, chính quyền ông Trump lại sử dụng các đợt điều chỉnh gần đây trong số liệu bảng lương để biện minh cho việc thay đổi nhân sự, bao gồm cả việc sa thải cựu ủy viên BLS Erika McEntarfer. Đây là hành động không công bằng, vì nó bỏ qua quy trình điều chỉnh dữ liệu và những khó khăn trong việc đo lường việc làm sau đại dịch.

Đáng tiếc là chính quyền ông Trump không có động thái nào để giải quyết các vấn đề đó. Nếu điều chỉnh theo lạm phát, ngân sách của BLS đã giảm suốt hơn một thập kỷ và sẽ còn giảm thêm nếu dự thảo ngân sách 2026 được thông qua. Thay vì tăng cường nguồn lực cho BLS để cải thiện dữ liệu, ông Trump lại biến cơ quan này thành mục tiêu chính trị. Việc ông sa thải McEntarfer vô cớ qua mạng xã hội, chỉ vì một báo cáo việc làm không thuận lợi, rồi đề cử EJ Antoni từ tổ chức cực hữu Heritage Foundation (người sau đó đã bị rút đề cử), chỉ càng làm suy giảm niềm tin vào BLS và lãng phí thời gian đáng lẽ nên dùng để sửa chữa hệ thống.

Giờ đây, việc chính phủ đóng cửa khiến các nhà thống kê và nhà kinh tế khó tiếp cận dữ liệu chất lượng để phục vụ công chúng. Nếu tình trạng này kéo dài, nhà đầu tư và người dân Mỹ sẽ càng khó nắm bắt chính xác tình hình kinh tế, giữa lúc các rủi ro về việc làm và lạm phát đều ở mức cao.

Dù dữ liệu tư nhân có nhiều lợi thế, chính phủ vẫn là nguồn thống kê không thể thay thế.