Donald Trump tự nhận mình là “vị tổng thống minh bạch nhất lịch sử”. Và theo một cách nào đó, ông đúng. Nếu nhiều người thường cảm thấy xấu hổ khi ai đó biết được những suy nghĩ cá nhân như phàn nàn, ham muốn, ghen tị hay bất mãn, thì ông Trump lại luôn hoan nghênh điều đó. Mỗi ngày, ông đăng hàng loạt bài trên Truth Social, xuất hiện trước ống kính suốt nhiều giờ và nói bất cứ điều gì ông nghĩ. Đó là một dạng “độc thoại nội tâm” không hề được kiểm duyệt của một vị tổng thống.

Ông Trump cũng không giấu khao khát nhận các loại giải thưởng và quà tặng. Ông từng công khai bày tỏ mong muốn được trao giải Nobel Hòa bình, đồng thời tức tối vì Barack Obama đã có còn ông thì không. Sau mỗi lần giành chiến thắng tại các giải đấu tổ chức ở sân golf của mình, ông đều tự đăng bài chúc mừng chính bản thân. “Thắng là tốt,” ông nói với phóng viên trên chuyên cơ Air Force One sau khi vô địch giải đấu tháng 4 ở Jupiter, Florida, một trong sáu chiếc cúp ông giành được trong năm nay. “Các anh nghe tin tôi thắng chưa? Nghe chưa? Tôi thắng thật đấy.”

Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp lớn, trong đó có Tim Cook, dường như đã hiểu rõ điều này. Sau khi ông Trump dọa áp thuế nặng lên chip bán dẫn sản xuất ở nước ngoài, điều có thể khiến giá iPhone và các thiết bị khác tăng vọt, CEO Apple đã đích thân đến Nhà Trắng hồi tháng 8 và cam kết đầu tư thêm 100 tỉ USD vào sản xuất tại Mỹ, giúp ông Trump thực hiện được một cam kết lúc tranh cử.

Nhưng đó không phải là món quà duy nhất Tim Cook mang đến Phòng Bầu dục. Vị CEO này, người có mối quan hệ lúc tốt lúc xấu với ông Trump, đã tặng Tổng thống một món quà “độc nhất vô nhị”: Logo Apple làm bằng thủy tinh đặt trên bệ vàng 24 karat sáng loáng. “Chúc mừng ngài tổng thống,” Cook nói và bắt tay ông Trump, người duy nhất từng nhận được món quà này. Không ngạc nhiên khi ông Trump tỏ ra cực kỳ hài lòng.

Không lâu sau đó, ông Trump tuyên bố miễn áp thuế bán dẫn cho Apple và các công ty cam kết đầu tư vào sản xuất tại Mỹ, một ưu đãi có giá trị hơn cả trọng lượng của khối vàng đó.

Cách làm của Cook có phần nịnh nọt quá mức, nhưng không hề hiếm. Apple chỉ là một trong nhiều công ty lớn có CEO thành công giành được sự ưu ái của chính quyền ông Trump bằng cách mang đến cho ông một phần thưởng và cơ hội để khoe khoang. Nvidia và AMD đã khiến ông Trump bãi bỏ lệnh cấm bán chip AI sang Trung Quốc bằng cách ký một thỏa thuận gây tranh cãi (và có thể vi hiến), theo đó Mỹ sẽ nhận 15% doanh thu bán chip tại thị trường Trung Quốc của hai công ty. Một tháng trước đó, ông Trump đồng ý để Nippon Steel mua lại US Steel sau khi ban lãnh đạo công ty chấp nhận để chính phủ Mỹ nắm “cổ phần vàng”, cho phép Nhà Trắng can thiệp vào các quyết định lớn. Đầu tháng 9, nhiều lãnh đạo công nghệ đã đổ về Nhà Trắng dự tiệc tối và đua nhau ca ngợi Tổng thống Trump vì đã không siết quá chặt lĩnh vực AI.

Việc chính phủ chọn hỗ trợ một số ngành hoặc công ty không phải là điều sai trái. Pháp từng đầu tư mạnh tay cho điện hạt nhân để cung cấp điện cho cả nước. Trung Quốc rót hàng tỉ USD vào Huawei và các “nhà vô địch quốc gia” để đuổi kịp Mỹ về công nghệ. Nhưng theo giáo sư Rebecca Henderson từ Trường Kinh doanh Harvard, điều quan trọng là phải có mục tiêu rõ ràng và kế hoạch kỹ lưỡng.

“Tôi nghĩ những khoản đầu tư kiểu này khó mà mang lại lợi ích lớn cho nền kinh tế hay người dân Mỹ,” bà nói. “Nó quá ngẫu nhiên.” Bà cho rằng các thỏa thuận của ông Trump với doanh nghiệp thường diễn ra chóng vánh, và việc ông chọn công ty nào đôi khi chỉ dựa vào cảm xúc nhất thời. Phát ngôn viên Nhà Trắng Taylor Rogers khẳng định ông Trump đã “đạt được nhiều thỏa thuận tốt vì người lao động Mỹ” và “hoan nghênh mọi khoản đầu tư tư nhân và nước ngoài vào Mỹ”.

Một số CEO còn thành công biến cơn phẫn nộ của Tổng thống Trump thành cơ hội gặp riêng ông, rồi kết thúc bằng một “chiến thắng” giúp ông hả giận. Đó chính là trường hợp của Lip-Bu Tan, CEO của Intel, vào tháng 8.

Tan, một công dân Mỹ gốc Malaysia, trở thành CEO Intel từ tháng 3 với mục tiêu vực dậy công ty sản xuất chip này. Từng là ông lớn trong ngành, Intel những năm gần đây bị các đối thủ vượt mặt. Việc hồi sinh Intel là một phần quan trọng của Đạo luật CHIPS và Khoa học của ông Joe Biden năm 2022. Chính phủ Mỹ dự kiến hỗ trợ Intel hơn 8 tỉ USD để xây dựng nhà máy tại Mỹ. Nhưng ông Trump lại không hứng thú, đặc biệt sau khi Tan định cắt giảm chi phí bằng cách trì hoãn kế hoạch sản xuất tại Mỹ.

Sau đó, ông Trump phản ứng mạnh khi Thượng nghị sĩ Cộng hòa Tom Cotton yêu cầu ban lãnh đạo Intel giải thích về các khoản đầu tư trước đây của ông Tan vào một số công ty bán dẫn Trung Quốc và doanh nghiệp bị nghi có liên hệ với quân đội Trung Quốc.

“Tôi luôn tuân thủ các tiêu chuẩn pháp lý và đạo đức cao nhất,” Tan viết trong thư gửi nhân viên. Dù không vi phạm luật, các khoản đầu tư đó vẫn khiến ông Trump nổi giận. “CEO của INTEL có xung đột lợi ích nghiêm trọng và phải từ chức ngay lập tức,” vị tổng thống viết trên Truth Social. “Không còn giải pháp nào khác.”

Nhưng rõ ràng vẫn có giải pháp khác. Ông Tan không từ chức. Thay vào đó, ông vội vã đến Nhà Trắng và trao cho ông Trump một “phần thưởng” hấp dẫn: Bán 10% cổ phần Intel cho chính phủ Mỹ với giá 8,9 tỉ USD. Đây chính xác là kiểu thỏa thuận bất thường yêu thích của ông Trump, và ông đã ngay lập tức khoe nó ra. “Tôi nghĩ đây là một thương vụ tuyệt vời với họ,” ông Trump nói với phóng viên sau đó. “Ông ấy đến với mong muốn giữ ghế, và cuối cùng đã tặng cho chúng ta 10 tỉ USD.” (Ông Trump có thói quen “làm tròn” số cho đẹp.)

Chưa rõ khoản đầu tư “10 tỉ” đó có hiệu quả về lâu dài hay không, nhưng trước mắt, nó có vẻ là một “món hời” với Intel, theo chuyên gia phân tích chip Kunjan Sobhani của Bloomberg Intelligence. Vì chính phủ Mỹ không có ghế trong hội đồng quản trị, họ sẽ không thể can thiệp vào hoạt động điều hành. Tuy nhiên, “việc được chính phủ hậu thuẫn ngầm mang hàm ý rằng nếu Intel thất bại, có khả năng công ty sẽ được cứu trợ,” Sobhani nhận định. Ông cũng cho rằng việc ông Trump công khai ủng hộ Intel có thể tạo áp lực buộc các công ty khác phải dùng nhà máy tại Mỹ của Intel thay vì chọn sản phẩm của đối thủ nước ngoài như TSMC.

Riêng với Tan, thỏa thuận này chắc chắn là một thắng lợi. Chỉ vài ngày sau khi yêu cầu vị CEO từ chức, ông Trump đã hết lời khen ngợi. “Câu chuyện về sự thành công và hành trình vươn lên của ông ấy thật đáng kinh ngạc,” ông Trump đăng trên mạng xã hội.

Dĩ nhiên, lấy lòng ông Trump không phải lúc nào cũng đồng nghĩa sẽ được ưu ái. Hyundai Motor từng cam kết đầu tư hàng tỉ USD vào sản xuất tại Mỹ, một thỏa thuận mà ông Trump vẫn thường khoe. Nhưng điều đó không ngăn được lực lượng di trú dưới quyền ông đột kích nhà máy pin xe điện Hyundai-LG Energy ở Georgia và bắt giữ hàng trăm kỹ sư và nhà thầu nước ngoài.

Thỏa thuận với Intel dường như đã khiến ông Trump “nghiện” dùng ngân sách nhà nước để mua cổ phần của các công ty công nghệ và quốc phòng. Vài năm trước, đảng Cộng hòa từng quyết liệt phản đối gói cứu trợ ngành ô tô Mỹ 2008-2009, cho rằng chính phủ không nên can thiệp vào thị trường tự do. Giờ đây, gần như không ai nhắc lại điều đó. Chỉ có một vài podcaster cánh hữu chỉ trích vụ mua cổ phần Intel, và bốn nghị sĩ Cộng hòa bày tỏ sự quan ngại. Người phản đối gay gắt nhất là Thượng nghị sĩ Rand Paul, gọi đây là “bước đầu tiến đến chủ nghĩa xã hội”. Còn lại, nếu có thêm ai trong số 268 nghị sĩ Cộng hòa khác phản đối Tổng thống Trump, họ đều đang chọn cách im lặng.