Với một khu vực từng được ca ngợi là tương lai của nền kinh tế toàn cầu, trải nghiệm lần này không hề dễ chịu với châu Á. Các lãnh đạo trong khu vực lần lượt phải chấp nhận các thỏa thuận thương mại với Mỹ, có phần tốt hơn dự kiến vài tháng trước, nhưng rõ ràng khắc nghiệt hơn nhiều so với kỳ vọng hàng chục năm trước khi họ chọn Mỹ làm đối tác phát triển.

Thời kỳ hoàng kim của chuỗi cung ứng giờ đây có lẽ đã trở nên xa vời đối với các quốc gia buộc phải nhượng bộ trước yêu cầu áp thuế từ Nhà Trắng. Đây là một bước lùi về thời kỳ kém phát triển hơn, khi mức thuế trung bình của Mỹ hiện ở mức cao nhất kể từ thập niên 1930, theo Bloomberg Economics. Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba từng tuyên bố sẽ không bao giờ chấp nhận thuế nhập khẩu của Mỹ, đặc biệt là mức thuế đối với ô tô, nhưng cuối cùng cũng đành đồng ý với mức 15%. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng nói rằng mức thuế 15% EU đạt được với Tổng thống Donald Trump là kết quả tốt nhất bà có thể đàm phán.

Trong khi đó, các nền kinh tế lớn khác như Hàn Quốc và Ấn Độ, những quốc gia chưa đạt được thỏa thuận, đang đứng trước nguy cơ phải chấp nhận các điều khoản tệ hơn rất nhiều.

Ông Trump đòi hỏi sự phục tùng, và trên thực tế, đó chính là điều ông nhận được. Mỹ vẫn đứng đầu chuỗi giá trị thương mại toàn cầu và vẫn là nền kinh tế số một thế giới. Dù các mức thuế có thể không vực dậy được cộng đồng lao động mà ông Trump từng cam kết sẽ bảo vệ, ông vẫn có thể tạo ra một màn trình diễn đầy cảm xúc. Những quốc gia nhún nhường sẽ được ông “miễn tội,” giúp tình hình tạm ổn định và hy vọng mọi thứ sẽ tốt đẹp hơn dưới nhiệm kỳ tổng thống tiếp theo. Theo nhà đàm phán thương mại Úc Dmitry Grozoubinski, điều này gần giống như có trật tự chuỗi thức ăn trong tự nhiên. “Có thể nói các quốc gia đang trả tiền bảo kê cho Mỹ,” ông nói.

Mức thuế khoảng 20% dường như đang trở thành tiêu chuẩn áp dụng cho các quốc gia Đông Nam Á, dựa trên các thỏa thuận đã công bố với Philippines, Indonesia và Việt Nam. Cả Indonesia và Việt Nam hiện đang tiếp tục đàm phán để hạ mức thuế thấp hơn mức được công bố hồi tháng 4. Tuy nhiên, tác động đã rất rõ rệt. Với Việt Nam, một cường quốc về xuất khẩu, lượng hàng xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm đến một phần ba. Các điều khoản cũng nhắm đến Trung Quốc, khi Washington muốn hạn chế khả năng các công ty Trung Quốc lách thuế bằng cách trung chuyển hàng hóa qua nước thứ ba. Trong số các quốc gia đàm phán, Philippines có vẻ chịu thiệt nhiều nhất khi mức thuế áp dụng với nước này chỉ thấp hơn một chút so với mức ông Trump công bố vài tuần trước.

Nhiều chi tiết vẫn đang được thương lượng, và các quốc gia chưa từ bỏ hy vọng cải thiện điều khoản. Điểm chung trong các thỏa thuận, ngoài việc “phải đạt được một thỏa thuận nào đó”, là tạo điều kiện để ông Trump được thể hiện tầm vóc cá nhân. Vì thế, các nhà lãnh đạo đều công khai ca ngợi thỏa thuận và cá nhân Tổng thống Mỹ.

Và có thể, sau khi mọi thứ lắng xuống, họ sẽ tìm cách thương lượng lại một thỏa thuận tốt hơn. Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. cho biết ông sẽ tiếp tục nỗ lực đàm phán. Trước cuộc gặp gần đây với ông Trump tại Nhà Trắng, nhóm của ông đặc biệt nhấn mạnh mối quan hệ lịch sử gần gũi giữa hai quốc gia: Philippines từng là thuộc địa của Mỹ và thường xuyên xảy ra va chạm với tàu Trung Quốc trên Biển Đông. Trên bề mặt, Manila gần như không được lợi gì từ thỏa thuận. Cơ hội tốt nhất của ông Marcos là tiếp tục làm việc với nhóm đàm phán khi ông Trump chuyển sự quan tâm sang một vấn đề khác. Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth ám chỉ điều này khi nói rằng thỏa thuận có thể bao gồm cả yếu tố quân sự.

“Con sói đang gõ cửa căn nhà khác,” Grozoubinski, tác giả cuốn sách Why Politicians Lie About Trade, nhận xét. “Thà chịu nhục còn hơn là chiến đấu đến cùng và chịu chết.”

Đổi lại, các quốc gia đối tác sẽ có được một mức thuế tương đối rõ ràng khi vào thị trường Mỹ, một yếu tố quan trọng trong cuộc cạnh tranh thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Việc thoát khỏi một kịch bản tồi tệ hơn cũng có thể được xem là một chiến thắng. Trường hợp của Việt Nam là ví dụ điển hình, khi nước này vẫn có thể cạnh tranh tốt với mức thuế 20%. Mức thuế đó gây đau đớn, nhưng không đủ để khiến nhà sản xuất rời đi. Giữ quyền tiếp cận nhóm người tiêu dùng Mỹ vẫn có giá trị hơn. Chính quyền ông Trump đã dự báo lối suy nghĩ này từ trước “Ngày Giải phóng.” Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của ông Trump, Stephen Miran, từng nói với Bloomberg TV hồi tháng 3 rằng các quốc gia không còn lựa chọn nào ngoài việc tiếp tục bán hàng cho Mỹ. Và họ sẽ phải trả giá đắt để duy trì đặc quyền đó.

Hàn Quốc và Ấn Độ là những cái tên tiếp theo được đưa lên bàn cân. Giới chức Hàn Quốc đã đưa ra đề xuất hợp tác đóng tàu như một phần của gói thỏa thuận tiềm năng. Trong khi đó, các cuộc đàm phán với Trung Quốc, hiện đang diễn ra tại Thụy Điển, sẽ là một câu chuyện hoàn toàn khác. Chúng ta chỉ có thể hy vọng rằng kinh tế thế giới sẽ không bị tổn thương quá nhiều. Và câu hỏi dành cho Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là liệu cuộc đối đầu này có đáng hay không, và liệu nền kinh tế Bắc Kinh chịu được đến mức nào.

Thú thật, nếu David Attenborough làm một bộ phim tài liệu về câu chuyện này, tôi chắc chắn sẽ xem nó.