Ngay sau khi hạ cánh xuống thủ đô Kuala Lumpur hôm Chủ nhật, ông Trump công bố các hiệp định thương mại với Malaysia và Campuchia, cùng khuôn khổ thỏa thuận với Thái Lan và Việt Nam. Các thỏa thuận này mang lại cho ông những thắng lợi rõ rệt, như việc loại bỏ nhiều hàng rào thuế quan và phi thuế quan đối với hàng xuất khẩu Mỹ, cũng như các cam kết chi hàng tỉ đô la để mua hàng Mỹ.

Ngược lại, lợi ích của bốn quốc gia Đông Nam Á chưa rõ ràng. Họ không đạt được mức thuế thấp hơn mức 19%–20% ban đầu mà ông Trump áp đặt. Dù một số mặt hàng của Campuchia và Malaysia được miễn thuế, phạm vi hàng hóa lại khá hạn chế.

Theo chuyên gia Tamara Henderson và Adam Farrar của Bloomberg Economics, đây là “những thỏa thuận một chiều, mang lại chi phí rõ ràng và lợi ích mơ hồ cho Đông Nam Á”. Họ nhận định các hiệp định này có thể khiến hàng Mỹ dễ thâm nhập khu vực hơn, gây áp lực lên ngành công nghiệp nội địa vốn đang chịu tác động từ thuế quan rộng khắp của Mỹ.

Ngân hàng Barclays ước tính, miễn thuế của Mỹ chỉ áp dụng cho khoảng 12 tỉ USD hàng xuất khẩu của Malaysia, tương đương 2,8% GDP. Tuy nhiên, khoảng 11 tỉ USD trong số này bị giới hạn, đồng nghĩa chỉ khoảng 1 tỉ USD hàng hóa, tương đương 0,2% GDP, thực sự được miễn thuế hoàn toàn.

Thị trường chứng khoán Malaysia giảm điểm trong ngày 28.10 sau khi tăng nhẹ hôm trước đó. Đồng ringgit nhích lên 0,2%.

Các thỏa thuận cũng bao gồm cam kết của Malaysia mua gần 150 tỉ USD hàng hóa Mỹ như chất bán dẫn, thiết bị trung tâm dữ liệu và hàng không vũ trụ. Bà Deborah Elms, Giám đốc chính sách thương mại của tổ chức Hinrich Foundation tại Singapore, nhận xét: “Các đối tác phải chấp nhận nhiều điều kiện khó khăn, từ việc dỡ bỏ thuế quan đến điều chỉnh chính sách theo Mỹ. Nhưng đổi lại là gì, vẫn là một ẩn số.”

Những thỏa thuận này diễn ra trong bối cảnh bức tường thuế quan mà ông Trump dựng lên với Trung Quốc vẫn còn, và cuộc gặp giữa ông với Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến diễn ra ngày 31.10.

Đối với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đây là vấn đề mang tính sống còn. Hiện ASEAN đã vượt Trung Quốc trở thành nhà cung ứng hàng hóa lớn nhất cho Mỹ, dù GDP của Trung Quốc gấp hơn bốn lần quy mô 4.000 tỉ USD của ASEAN.

Cũng trong ngày 28.10, tại hội nghị thượng đỉnh Kuala Lumpur, ASEAN ký thỏa thuận thương mại tự do nâng cấp với Trung Quốc. Việt Nam đóng góp lớn nhất vào xuất khẩu khu vực sang Mỹ, với 18 tỉ USD trong tổng số 41 tỉ USD tháng 7.2025.

Bà Trịnh Nguyễn, chuyên gia kinh tế cao cấp của Natixis, nhận định: “Chi tiết về hàng hóa được miễn thuế hay quy tắc xuất xứ vẫn chưa rõ, nhưng tinh thần chung là Việt Nam đã bước vào cuộc chơi thương mại với Mỹ lâu dài, bất chấp căng thẳng Mỹ - Trung.”

Đại diện thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết một số mặt hàng như cà phê có thể được miễn thuế vì “hợp lý khi dành cho họ một thỏa thuận tốt về những sản phẩm Mỹ không sản xuất”.

Một điểm chưa được làm rõ là cách Mỹ xác định hàng “trung chuyển” từ Trung Quốc, vốn chịu thuế 40%, và liệu mức thuế này có cộng thêm vào thuế đối ứng hiện tại hay không. Vấn đề này vẫn chưa được giải quyết, theo Bộ trưởng Thương mại Malaysia Zafrul Aziz.

Phó Thủ tướng Campuchia Sun Chanthol cho biết nước này “hài lòng” với thỏa thuận, nhưng vẫn kỳ vọng được miễn thuế thêm cho hàng dệt may và da giày, chiếm khoảng 50% kim ngạch xuất khẩu.

Bộ trưởng Thương mại Thái Lan Suphajee Suthumpun nói khuôn khổ hiện nay chưa ràng buộc và các cuộc đàm phán chi tiết sẽ tiếp tục, hướng tới mục tiêu hoàn tất trước cuối năm.

Bộ trưởng Zafrul của Malaysia cho biết hiệp định mở rộng khả năng tiếp cận thị trường Mỹ và mang lại miễn thuế cho dầu cọ, ca cao và dược phẩm. Thủ tướng Anwar Ibrahim cũng tiết lộ Washington sẵn sàng thương lượng thêm về thuế đối với hàng bán dẫn.

“Thỏa thuận tốt hơn nhiều so với kỳ vọng của tôi. Niềm tin, tình hữu nghị và cam kết tăng cường quan hệ là điều đáng quý nhất,” ông Anwar nói về cuộc gặp với ông Trump.