Ấn Độ và Trung Quốc đang dần nối lại quan hệ kinh tế sau cuộc đụng độ biên giới đẫm máu vào năm 2020. Diễn biến này cho thấy Thủ tướng Narendra Modi đang tìm cách xích lại gần nhóm BRICS trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa áp mức thuế 50% lên hàng hóa Ấn Độ.

Một trong những bước đi mới nhất của ông Modi là kế hoạch khôi phục các chuyến bay thẳng với Trung Quốc ngay trong tháng tới. Thông tin này được tiết lộ bởi các nguồn thân cận với cuộc đàm phán, đề nghị giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề. Thỏa thuận có thể sẽ được công bố khi ông Modi dự kiến đến Trung Quốc lần đầu tiên sau bảy năm để gặp ông Tập Cận Bình tại Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, tổ chức ở thành phố Thiên Tân từ ngày 31.8.

Trước đó, các chuyến bay giữa hai nước đã bị đình chỉ trong thời kỳ đại dịch Covid-19, trùng thời điểm quan hệ song phương chạm đáy sau vụ xung đột tại biên giới Himalaya khiến 20 binh sĩ Ấn Độ và một số binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng.

Chiến lược kinh tế của ông Modi bắt đầu thay đổi rõ rệt trong tháng này, khi Tổng thống Trump tuyên bố tăng gấp đôi thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Ấn Độ lên 50% nhằm trừng phạt việc New Delhi tiếp tục mua dầu từ Nga. Ông Trump còn phát biểu rằng nền kinh tế Ấn Độ “đã chết” và cáo buộc nước này áp đặt các rào cản thương mại “quá mức,” khiến quan hệ hai nước trở nên căng thẳng hơn.

Động thái cứng rắn từ Washington, đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ, đã khiến New Delhi bất ngờ. Đặc biệt, điều này xảy ra sau khi ông Modi từng công khai ca ngợi ông Trump và trở thành một trong những nguyên thủ nước ngoài đầu tiên đến thăm Nhà Trắng sau khi ông Trump tái đắc cử.

Theo ông Henry Wang, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc và Toàn cầu hóa tại Bắc Kinh, quan hệ giữa Ấn Độ và Trung Quốc đang bước vào giai đoạn “ấm lên.” Ông nhận định rằng với tư cách là hai lãnh đạo chủ chốt trong nhóm “phương Nam toàn cầu,” ông Modi và ông Tập “buộc phải đối thoại với nhau.”

“Cuộc chiến thuế quan do ông Trump phát động đã khiến Ấn Độ nhận ra họ cần duy trì một mức độ tự chủ và độc lập chiến lược nhất định,” ông Wang nói thêm.

Về phía Trung Quốc, Bắc Kinh cũng đang phát tín hiệu muốn giảm căng thẳng. Trong tháng này, chính phủ Trung Quốc đã nới lỏng các hạn chế xuất khẩu phân urê sang Ấn Độ, vốn là thị trường nhập khẩu phân bón lớn nhất thế giới.

Dù khối lượng xuất khẩu ban đầu còn khiêm tốn, đây có thể là tiền đề để mở rộng hợp tác thương mại, góp phần giảm tình trạng thiếu hụt và áp lực giá toàn cầu. Trước đó, Trung Quốc đã dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu urê từ tháng 6 nhưng vẫn giữ giới hạn với Ấn Độ cho đến nay.

Tập đoàn Adani, một trong những tập đoàn lớn nhất của Ấn Độ, cũng đang xem xét khả năng hợp tác với BYD, nhà sản xuất xe điện hàng đầu Trung Quốc, để sản xuất pin tại Ấn Độ. Đây là một phần trong chiến lược thúc đẩy năng lượng sạch của tỉ phú Gautam Adani, theo các nguồn tin am hiểu.

Chính phủ của ông Modi gần đây cũng đã cấp lại thị thực du lịch cho công dân Trung Quốc. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai của Ấn Độ, chỉ sau Mỹ, và đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các nguyên liệu đầu vào thiết yếu cho công nghiệp Ấn Độ.

Dù quan hệ giữa hai nước đang có dấu hiệu cải thiện, sự thiếu tin tưởng vẫn còn tồn tại. Ấn Độ và Trung Quốc từ lâu đã xem nhau là đối thủ chiến lược. Căng thẳng tiếp tục gia tăng hồi đầu năm khi Trung Quốc bị cáo buộc cung cấp vũ khí và thông tin tình báo cho Pakistan trong cuộc xung đột quân sự gần đây với Ấn Độ.

Một trong những nguyên nhân khiến ông Trump tỏ ra tức giận là việc ông Modi bác bỏ tuyên bố của Nhà Trắng rằng ông Trump đã giúp hạ nhiệt căng thẳng giữa Ấn Độ và Pakistan. Ông Modi được cho là đã trực tiếp phản bác thông tin này trong cuộc điện đàm với ông Trump hồi tháng 6. Theo các quan chức tại New Delhi, chính sau cuộc gọi đó, thái độ của Nhà Trắng đã thay đổi rõ rệt.

Trong lúc quan hệ với Mỹ tiếp tục xấu đi, ông Modi đang đẩy mạnh hợp tác với Brazil và Nga, hai thành viên sáng lập BRICS cùng với Ấn Độ. Tháng 8 vừa qua, ông đã mời Tổng thống Vladimir Putin đến thăm New Delhi.

Tổng thống Trump được cho là rất bất mãn khi Ấn Độ tiếp tục nhập khẩu dầu giá rẻ từ Nga, nguồn thu quan trọng giúp Điện Kremlin duy trì cuộc xung đột tại Ukraine. Tuy nhiên, ông Modi không có dấu hiệu sẽ nhượng bộ. Trong tháng này, chính phủ của ông đã ký thêm một loạt thỏa thuận kinh tế với Nga để mở rộng hợp tác song phương.

Ông Modi cũng đã trao đổi với Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva về thương mại và khả năng Mỹ áp thuế đơn phương lên các nước đang phát triển. Thúc đẩy quan hệ kinh tế giữa Ấn Độ và Brazil là nội dung chính trong chuyến thăm của ông Modi tới Brasilia vào tháng 7. Trong cuộc gọi đầu tháng 8, hai nhà lãnh đạo đã thống nhất mở rộng thỏa thuận thương mại giữa Ấn Độ và Mercosur, liên minh thuế quan Nam Mỹ mà Brazil là thành viên chủ chốt.

Trong nhiều năm qua, Mỹ luôn xem Ấn Độ là đối trọng chiến lược với Trung Quốc trong khu vực. Nhưng giữa làn sóng chiến tranh thuế quan do ông Trump khơi mào, Bắc Kinh và New Delhi đang dần tìm được tiếng nói chung.

Đại sứ Trung Quốc tại Ấn Độ, ông Từ Phi Hồng, đã công khai ủng hộ lập trường của Thủ tướng Modi trong vấn đề thuế quan. “Chúng ta càng nhân nhượng, lũ bắt nạt càng lấn tới,” ông Từ viết trên mạng xã hội X tuần trước, trích lời Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị lên án hành động “sử dụng thuế quan như một vũ khí để chèn ép các quốc gia khác.”

— Với sự hỗ trợ của Dan Strumpf, Sudhi Ranjan Sen, Mihir Mishra, Anthony Palazzo, và Colum Murphy